Leiderschap tot participatie

In de troonrede kondigt de koning de participatiesamenleving aan. Coachend leiderschap is het fundament onder de participatiesamenleving

Participatiesamenleving
De koning heeft in de troonrede gisteren aangekondigd dat we van een verzorgingsstaat naar een participatiesamenleving gaan. Voor iemand die zelfsturing en coachend leiderschap hoog in het vaandel heeft staan, klinkt dat als muziek in de oren. In het woord participatie klinkt door dat we dingen samen gaan doen, dat we betrokken zijn, dat we uitgenodigd worden om verantwoordelijkheid te nemen en actief mee vorm te geven aan onze samenleving.
Nu, de morgen na de troonrede, zit ik na te denken over die participatiesamenleving en ik vraag me af: waarin ik ga participeren? Ik heb er zojuist de troonrede nog eens op nageslagen en wat ik daar vind is dat ik moet gaan participeren in de uitvoering van de zorg. Als ik de koning goed begrijp volgen we daarmee een trend. De koning zegt dat mensen hun eigen keuzes willen maken, hun eigen samenleving willen inrichten en voor elkaar zorgen. Dus, omdat de mensen willen participeren, zet de regering deze beweging in? Of, is het geld gewoon op en zit er onvoldoende in de schatkist om te betalen voor de zorg waar mensen inmiddels aan gewend zijn geraakt. Nu ik er over nadenk bekruipt mij de gedachte dat ik vooral mag participeren in de uitvoering van de zorg omdat de kosten van de zorg, zoals die thans is opgezet, niet meer opgebracht kunnen worden door de overheid.

Verantwoordelijk waarvoor?
Eigenlijk wil ik wel in meer participeren, wil ik mijn verantwoordelijkheid ook wel op andere terreinen nemen. Daar spreekt de koning echter niet over in de troonrede. Hoe wordt ik uitgenodigd te participeren in veiligheid. Hoe participeer ik in de financiële sector. Hoe creëer ik mijn eigen broodwinning als ik mijn baan ben kwijtgeraakt? Hoe participeer ik in beter onderwijs voor mijn kinderen?
Het is nog niet zo lang geleden dat burgers alles zelf moesten regelen. De verzuiling waar zo hier en daar nog een rudiment van zichtbaar is was een resultaat van een participerende samenleving. Ziekenhuizen, scholen, universiteiten, melkfabrieken en zelfs een bank waren resultaten van die participatiesamenleving. Aan het eind van de 19e eeuw en aan het begin van de 20e eeuw zat participeren ons in het bloed. Zelf in 1970 telde ons dorp nog tal van verenigingen, die ervoor zorgden dat het sociale leven in het dorp op gang bleef. De kosten van het aangesloten zijn bij de plaatselijke begrafenisvereniging waren daarbij ook nog eens een stuk lager dan de kosten die je maakt voor een uitvaartverzekering vandaag de dag. In de laatste 25 jaar van de 20e eeuw is er een beweging op gang gekomen die een einde maakte aan de participatiesamenleving. Er waren hoge verwachtingen van de overheid. De overheid zou alles regelen wat we zelf niet regelden en de burger hoefde alleen maar af te nemen. We gingen van een participatiesamenleving naar een consumptiesamenleving. Gelukkig heeft de koning gezien dat de consumptiesamenleving te veel geld kost en dat we terug moeten naar de participatiesamenleving.

Coachend leiderschap
In een participatiesamenleving is coachend leiderschap een vereiste. Coachend leiderschap is gericht op participatie, is gericht op zelfsturing, stimuleert tot het nemen van verantwoordelijkheid en nodigt uit tot keuzes maken. Coachend leiderschap begint met het delen van een visie, met het samen komen tot een beeld wat gerealiseerd moet worden. Als de contouren van dat beeld duidelijk zijn ligt de weg open om invulling te geven aan de wijze waarop daarin geparticipeerd kan worden. Daar kun je vervolgens steeds nauwkeuriger op af stemmen. Je kunt er afspraken over maken en je kunt er elkaar op aanspreken. Basis is echter, helder hebben waar je naar toe wil.
Onze premier, de heer Rutte, heeft wel eens aangegeven wars te zijn van grote vergezichten. Misschien beangstigen de dromen over een verenigd Europa hem. Het ontslaat je niet van de noodzaak een beeld te hebben van waar je met elkaar naar toe gaat. Als het geen groot vergezicht is dan maar een klein vergezicht.  Een vergezicht geeft de richting aan, laat zien waar en hoe er geparticipeerd kan worden. En, als het vergezicht nog ontbreekt, is er ruimte om het vergezicht samen met de burger in te vullen. Een zelfgecreëerd vergezicht stimuleert de participatie.
Participatie stelt  eisen aan leiderschap. Het stelt eisen aan lokaal leiderschap. Lokaal leiderschap nodigt de burger uit tot het nemen van verantwoordelijkheid. Dat betekent niet Gods water over Gods akker laten vloeien maar in gesprek gaan met de burger. Ik kijk reikhalzend uit naar de initiatieven en uitnodigingen van mijn lokale overheid