Samenwerken en leiding nemen

Bijna alles wat doen in het leven, doen we samen met anderen. We hebben dus veel ervaring met samenwerken. Toch klagen we vaak over het gebrek aan samenwerken. het is de moeite waard om te leren hoe je beter samenwerkt daar is kennis voor nodig maar het gaat vooral om vaardigheden. Hoe leer je die verbeteren?

Samen
Wat doe je als je een grote kast in je slaapkamer moet zien te krijgen. Je zoekt mensen, die je kunnen helpen om die kast de trap op te krijgen, of je huurt een bedrijf gespecialiseerd in het verhuizen van meubilair en je vraagt hen het voor je te doen. Wat doe je als je een voetbalwedstrijd wilt spelen, je zorgt ervoor dat er 11 mensen in het veld staan of liever nog 22 zodat er een tegenstander is. En als je naar je werk gaat kom je met je auto of op je fiets in het verkeer terecht samen met een groot aantal andere verkeersdeelnemers. In al die gevallen komt het aan op samenwerken. Als dat samenwerken je goed lukt dan is het makkelijk om je doel te bereiken. Als samenwerken niet goed lukt dan wordt een martelgang.

Aandacht voor elkaar
Bij samenwerken reageer je op andere mensen, je anticipeert op wat zij doen, je zorgt ervoor dat zij weten wat jij doet. Het is een voortdurend op elkaar letten, aandacht geven en aandacht vragen. En als dat niet goed gaat? Dan zorg je ervoor dat mensen, dat aandacht geven, aandacht vragen en op elkaar reageren, weer goed gaan doen. Vaak gaat dat samenwerken goed maar vaak ook loopt het helemaal niet. Dan kijken mensen elkaar aan, wijzen naar elkaar of op het voetbalveld maken ze een wegwerpgebaar naar een medespeler. Het komt ook voor dat er een functionaris komt of een afdeling wordt opgericht om te zorgen dat de samenwerking beter verloopt.

Ervaringen
Het effect van goed samenwerken, wordt steeds weer erg duidelijk bij het lattenspel wat wij in trainingen gebruiken. Een groep krijgt een tekening en 15 lange latten met inkepingen, die in overeenstemming met de tekening in elkaar gelegd moeten worden. In eerste instantie is de opdracht; goed voorbereiden en dan in 5 minuten leggen. De opdracht wordt vrijwel altijd onderschat, deelnemers denken het varkentje wel even te zullen wassen. Bijna altijd komt het meeste werk bij de mannen met een technische knobbel terecht en bijna altijd loopt de uitvoering op een teleurstelling uit. Samenwerken bestaat dan vooral uit het elkaar verdringen omdat men denkt het beter te kunnen. Die patronen zie je terug op elk niveau. Directeuren werken zo en voormannen doen het niet anders. Samenwerken lukt niet. Als we daarna een volgende kans geven met de vraag hoe het beter zou kunnen dan komt er een taakverdeling, er komen afspraken en iemand krijgt de verantwoordelijkheid om leider te zijn. Het resultaat is dan meestal beter en de latten liggen binnen 5 minuten op hun plek.

Echt samenwerken
Maar soms is er een groep, die er in slaagt de latten binnen een minuut op hun plaats te leggen en dat is de groep, die echt samenwerkt. De groep waarin de leden op elkaar letten, met elkaar praten naar elkaar luisteren en de leider ervoor zorgt dat dit proces van met elkaar communiceren in het licht van de uit te voeren opdracht goed loopt. Dan zie je echte samenwerking, dat is mooi om te zien en het is verbazend te ontdekken hoeveel effectiever en efficiënter de taak dan wordt uitgevoerd.
Elke keer als ik de oefening zie dan schiet het door me heen hoeveel winst er in bijna elke organisatie te behalen is als er ECHT wordt samengewerkt.

Waar leer je samenwerken
Waar leer je dat nou, samenwerken, bij welk vak op school wordt het gedoceerd en waar wordt er iets gedaan aan het ontwikkelen van de vaardigheden, die je nodig hebt om goed te kunnen samenwerken? Een tijd geleden  klaagde ir. Arie Mol, directeur van Lievense, een middelgroot ingenieursbureau in een interview over de kwaliteit van het onderwijs. Hij klaagde over het verdwijnen van de oude MTS en de oude HTS. Volgens hem deugde alleen de TU Delft. Alleen daar leren de studenten nog een vak. Tegenwoordig leren ze bij de andere opleidingen alleen nog maar waar je dingen op moet zoeken. Ze beschikken niet over de vaardigheden nodig om te werken.
Essentiële vaardigheden, door hem niet benoemd werden zijn samenwerken en leiding nemen. Het zijn vaardigheden, die nauw met elkaar verweven zijn en die in belangrijke mate het succes van een onderneming, een project of een taak bepalen. Mijn kinderen en hun vrienden en vriendinnen hoorde ik mopperen over de groepsopdrachten in hun opleiding. Over degenen die de kantjes eraf liepen en zij die al het werk deden. Over oneerlijkheid en het ontbreken van een goede reflectie op alles wat samenwerken tot een succes of tot een bron van ergernis maakt.

Samenwerken leer je door het te doen
Ook als mensen bij een bedrijf gaan werken wordt er veel aandacht besteedt aan de uitvoering van de taak waarvoor men verantwoordelijkheid heeft. Daarin wordt soms veel aandacht gestoken. De aandacht voor samenwerking wordt dan beperkt tot een klemmend moreel beroep op de noodzaak daarvan. Samenwerken kun je leren en ook leiding nemen kun je leren. Het is de moeite waard daar energie in te steken. Je leert het niet uit een boekje maar vooral door het te doen en samen met anderen te reflecteren op dat doen. Wat je in de boekjes gelezen hebt kun je daarbij gebruiken. In onze training het leiding geven aan teamontwikkeling krijg je de vaardigheden onder de knie, die nodig zijn een team die stappen te laten zetten. Samenwerken kun je leren als je er energie in steekt. Die energie krijg je altijd dubbel en dwars en met rente terugbetaald.