Maatschappelijk verantwoord ondernemen

Al 150 jaar geleden gaf Jean Baptiste Godin succesvol vorm aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het één gaat niet ten koste van het ander maar het één ondersteund het ander. Het project van Godin werd een groot succes. Grote vraag is wel hoe zorg je ervoor dat het niet bij één geïsoleerd project blijft?

Godin
Op internet kun je ze nog volop vinden houtkachels gemaakt door Godin. Een vooraanstaande kachelproducent, gevestigd in het stadje Guise in Noord Frankrijk. Zaterdag ben ik er op bezoek geweest. De fabriek heb ik niet bezocht maar wel het indrukwekkende complex wat gebouwd is voor de mensen, die werkten in de fabrieken van Godin. Een complex met woningen, een school, een zwembad, een theater, tuinen en ga zo maar door. Het complex staat nu op de lijst van beschermde monumenten van de Unesco.
Jean Baptiste Godin leefde van 1817 tot 1888 en hij heeft in zijn leven gestalte gegeven aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Een ondernemen waarin de drie P’s (People, planet en profit) waarover we wel spreken bij maatschappelijk ondernemen, nadrukkelijk aan bod kwamen. Met zijn project in het Noorden van Frankrijk heeft Godin laten zien wat mogelijk is. Zelfs in een tijd dat de maatschappelijke opvattingen geen voedingsbodem gaven voor zijn ideeën slaagde hij erin om in zo’n 25 jaar dit enorme project uit de grond te stampen. Godin had een visie en hij wist die visie vorm te geven samen met de mensen om hem heen.

Sociale ongelijkheid
Godin is tot zijn elfde jaar naar school gegaan om daarna bij zijn vader in de smederij te gaan werken. Godin las graag en veel over politiek, filosofie, religie maar ook over techniek. Toen hij het bedrijf van zijn vader overnam ging hij kachels produceren van gietijzer in plaats van smeden van plaatijzer. Die nieuwe techniek bezorgde hem een grote voorsprong en zijn bedrijf groeide snel. Godin was echter ook geïnteresseerd in mensen. Hij trok zich het lot aan van de arbeiders uit zijn tijd. De industriële revolutie ging gepaard met een dramatische armoede onder arbeiders, ze waren arm, slecht behuisd, konden hun kinderen niet naar school laten gaan en ga zo maar door. Er was grote sociale ongelijkheid. Geïnspireerd door mensen als Fourier, Saint Simon en Victor Hugo besloot Godin, zijn arbeiders deelgenoot te maken van het succes wat hij had met z’n fabriek.

Arbeiders betrekken
Hij vond dat zijn arbeiders daar recht op hadden. Godin was van mening dat de mensen, die voor hem werkten ook moesten delen in de winsten, die hij maakte. In 1959 begon Godin met de bouw van woningen voor zijn arbeiders. Hij zette een prachtig complex neer. In totaal bouwde hij 500 woningen. De woningen zijn verdeeld in een aantal gigantische blokken met grote overdekte binnenplaatsen. Voor de kinderen om te spelen of voor vergaderingen en feesten. Bij het ontwerp is werkelijk aan alles gedacht. Lichtinval, hygiëne, sociaal contact alles is zo gebouwd dat mensen prettig en schoon konden leven. Er kwam een kinderopvang er kwamen scholen er kwamen een badhuis en een zwembad, een complex aan moestuinen en een theater. Kinderen gingen tot hun 14 jaar naar school en als ze goed presteerden werden ze door Godin naar een universiteit gestuurd. Kinderen hadden 2 maanden vakantie van school. Een maand om echt niets te doen en één maand, gevuld met creatieve en sportieve activiteiten. Presteren was belangrijk bij Godin en er was een koppeling tussen inkomen en prestatie. Ook leidinggevenden kwamen op grond van hun prestaties in leidinggevende posities terecht.

Zakelijk
Het voert te ver er om alle kanten van Godin’s project hier te beschrijven wel is het de moeite waard te weten dat Godin wist wat er gebeurde in zijn bedrijf, er werd een goede administratie bijgehouden. Hij liet veel ruimte aan de mensen zelf en hij probeerde de mensen ook bestuurlijk bij zijn idealen te betrekken. Er werd een associatie opgericht waarvan je lid kon worden na vijf jaar in de fabrieken van Godin gewerkt te hebben. Als lid van de associatie bouwde je ook aandelen kapitaal op. Werknemers werden zo mede eigenaar van de Godin fabrieken. Dat mee besturen ging niet altijd even makkelijk. Ergens zegt Godin in een toespraak voor z’n personeel dat hij ze bedankt voor hun inzet en hun inspanningen. Dat hij hun betrokkenheid bij technische verbeteringen erg waardeert maar dat hij het zwaar vindt dat hij er in het nadenken over het bestuur en het betrekken van z’n werknemers daarbij zo alleen voelt staan.

Holistisch
Ondanks het feit dat de focus van Godin gericht was op het totaal van z’n project en hij grote sommen geld stak in sociale experimenten was hij financieel succesvol. Ook in het tijdperk na Godin is de fabriek gedurende zijn leven ook financieel zeer succesvol geweest. Nicolas Praquin laat dat zien in zijn studie, Management, utopian thinking and accounting. Praquin spreekt over een holistische benadering.
Na de dood van Godin in 1888 wordt het bedrijf voortgezet. Er zijn wel veranderingen, zo wordt bijvoorbeeld de prestatiebeloning vervangen door een beloning gerelateerd aan dienstjaren. In 1968 wordt de associatie opgeheven. Het separaat voortgezet en produceert nog steeds, je kunt nog steeds een Godin kachel kopen. De woningen zijn verkocht waren zo’n 15 jaar gelden in zeer vervallen staat maar worden nu voortvarend gerestaureerd zodat beter zichtbaar wordt wat een indrukwekkend project het maatschappelijk verantwoord ondernemen van Godin heeft opgeleverd.