Succes staat niet in een boekje

Theorieën over leiderschap en organisatie helpen je om beter te begrijpen.

Mintzberg
Mijn respect voor het werk van Henry Mintzberg steek ik niet onder stoelen of banken. Ik bewonder de nauwkeurigheid van zijn observaties. Hij heeft die observaties bovendien een vorm gegeven waardoor ze praktisch hanteerbaar zijn geworden. Zijn observaties in organisaties, leiderschap en management helpen mij om de werkelijkheid beter waar te nemen. Ze helpen om een organisatie en haar leiderschap beter te begrijpen. Mintzberg laat zien hoe allerlei aspecten in een organistie met elkaar samenhangen. Hoe complexiteit en dynamiek in de omgeving van de organisatie eisen stellen aan de informatieverwerkende capaciteit van het management. En hoe gebrek aan eenheid tussen stakeholders gemakkelijk leidt tot verdeeldheid in de aansturing van een organisatie. De door Mintzberg opgetekende theorieën en concepten helpen om beter te begrijpen.

Mintzberg als recept
Toen ik samen met mijn Indonesische counterpart verantwoordelijk werd voor de inrichting van een mobiele telecomoperator was ik stomverbaasd.Ik merkte dat mijn counterpart de modellen van Mintzberg als voorschrift gebruikte. Hij kende het boek over organisatiestructuren van Mintzberg op z’n duimpje en wilde het als receptenboek gebruiken. Hij zag de door Mintzberg beschreven modellen als voorgeschreven voor een organisatie. Het moest een professionele bureaucratie worden. De structuur moest niet zijn afgeleid van de functie maar van de theorie van Mintzberg.
Een model dat was gemaakt om de werkelijkheid beter te begrijpen moest worden ingezet om de werkelijkheid mee vast te leggen. Het boek van Mintzberg was een receptenboek geworden. De adviseur hielp niet met het begrijpen van de organisatie en met het samen vaststellen van wat er nodig was. De adviseur was veranderd van architect in timmerman of chef werkplaats.

Sleutel tot succes
Deze manier van werken was voor mij een complete verrassing. Ik had mensen niet eerder zo met organisatietheorie zien omgaan.
Er verschijnen regelmatig nieuwe theorieën over leiderschap en management. Soms roepen die ook het beeld op dat de sleutel tot succes in het toepassen van de nieuw opgeschreven theorie ligt. De aandacht ligt dan bij de vraag hoe de nieuwe theorie toe te passen in een organisatie. Als we er in slagen het nieuwe concept te implementeren zal de organisatie succesvol zijn.
De boeken die Mintzberg heeft geschreven zijn erg dik. Het boek waarin hij beschrijft hoe macht een rol speelt in en om organisaties telt maar liefst 663 pagina’s. Geen boek met een recept voor hoe je de baas wordt in een organisatie. Wel een boek dat je helpt begrijpen, zodat je betere keuzes kunt maken.

Werkelijkheid is anders
De werkelijkheid is altijd anders. Het gaat erom die werkelijkheid zo goed mogelijk te begrijpen en aan te voelen, zodat je de goede keuzes maakt en de goede stappen zet. Een handboek of het definitieve boek over leiderschap belemmeren je goed naar de werkelijkheid te kijken en dus ook bij het maken van goede keuzes. Mijn collega bij de telecomoperator zag vooral mensen en situaties die niet bij de theorie wilden passen. Die ging hij met overtuiging te lijf. Hij zag niet wat er nodig was in de werkelijkheid van dat moment. Het resultaat van al zijn inspanningen is dat er misschien, zo hier en daar in een bureaula, nog een vergeelde blauwdruk is achtergebleven
Het hebben van een visie, het een dialoog kunnen voeren over die visie, vragen kunnen stellen, kunnen luisteren, afspraken kunnen maken en kunnen aanspreken zijn vaardigheden die helpen om samen vast te stellen welke stap gezet moet worden. Daarvoor is een open houding nodig. Wij noemen dat coachend leiderschap. De theorieën van Mintzberg maar ook die van Otto Scharmer, Fons Trompenaars, Ed Voerman, Manfred Ketz de Vries en vele anderen zijn daarbij prima bruikbaar. Ze helpen de werkelijkheid te begrijpen waarin je moet handelen. Probeer er de werkelijkheid echter nooit in te dwingen. Het zal blijken tijdverspilling te zijn.