Als ze niet luisteren

Goed aanspreken betekent dat je mensen de ruimte geeft om wel of niet te doen wat jij van ze vraagt

Als ze niet luisteren
En wat nu als ze niet luisteren, als ze niet doen wat je zegt of als ze niet doen wat er afgesproken is? Ik hoorde de vragen gisteren weer toen ik met een MT in gesprek was over de veranderingen, die nodig waren in een organisatie. Het ging om het veranderen van een negen tot vijf mentaliteit. Over het doorbreken van een cultuur waarin mensen verantwoordelijkheden afschuiven. Een cultuur waar mensen het niet tot hun taak vinden behoren om anderen aan te spreken. Wat nu als ik aanspreek en ze luisteren niet? Het is een vraag die gebaseerd is op de gedachte dat je macht moet hebben over de ander. De gedachte of het idee dat aanspreken hetzelfde is als de ander op z’n plaats zetten, of dat aanspreken een deftige formule is voor gebieden of verbieden.

Macht
Aanspreken zoals wij dat inzetten, zoals dat beschreven is in het boekje “”Afspreken en aanspreken”” van Willem Verhoeven en zoals we dat oefenen in de gelijknamige training is echter niet gebaseerd op macht hebben over de ander. Het is de ander de macht over het eigen handelen teruggeven. Het is gebaseerd op een van de pijlers van een coachrelatie en dat is wederzijdse afhankelijkheid. Aanspreken helpt je om vorm te geven aan die wederzijdse afhankelijkheid. Het zorgt ervoor dat de ander weet wat jij belangrijk vindt. Dat de ander weet hoe zijn of haar gedrag effect op jou heeft en het is vervolgens aan die ander om daar wat mee te doen. De ander kan besluiten er wel wat mee te doen, maar kan ook besluiten er niet iets mee te doen. In beide gevallen ligt de verantwoordelijkheid voor de keuze bij degene die aangesproken wordt. Bij geboden en verboden ligt dat precies andersom en kan degene die het gebod of het verbod opgelegd krijgt blijven denken dat degene die het gebod of het verbod oplegt verantwoordelijk is voor wat er daarna met het gedrag gebeurt.

De moeite waard
Als je coachend leiding geeft geef je vorm aan wederzijdse afhankelijkheid en je doet dat door de ander altijd serieus te nemen. Als je de ander serieus neemt spreek je de ander ook aan. Weglopen voor aanspreken betekent dat je de ander niet serieus neemt, het betekent dat je de ander minder waarde toekent. De ander is dan de moeite niet waard om aangesproken te worden.
In het laatste jaar van de middelbare school zei de gymnastiekleraar dat hij zijn handen van mij aftrok. Ik moest maar opgroeien voor galg en rad. Hij had zijn best gedaan en dat klopte ook wel. Ik had heel wat keren straf van hem gekregen. Die straf had echter niet geleid tot ander gedag van mijn kant. Ik weet zeker dat hij heel succesvol was geweest als hij mij vanuit evenwaardigheid benaderd had. Als hij oog had gehad voor mijn pubergevoeligheid voor macht, onmacht en onafhankelijkheid had hij met me kunnen lezen en schrijven. Ik wilde regie over mijn eigen leven en die wens tot regie over eigen leven negeerde hij totaal. Door mij steeds te laten merken dat ik niets te vertellen had, had hij mijn verzet tegen zijn geboden en verboden succesvol aangewakkerd. Hoewel ik enige trots voelde, zeker naar mijn klasgenoten toen hij en plein public zijn handen van mij aftrok, voelde ik ook heel goed dat ik hem de moeite niet meer waard was en dat knaagde toch.

Regie over eigen handelen
Het is goed om de mensen aan wie je leidinggeeft, maar ook de mensen die je training geeft of die je coacht, wel de moeite waard te vinden en te erkennen dat ook voor die mensen regie over het eigen handelen belangrijk is. Regie over eigen handelen betekent dat je kunt besluiten iets niet of iets anders te doen. Mij blijkt echter elke keer opnieuw hoe coöperatief mensen worden als ze zelf de keuze mogen maken. Hardnekkige lastposten blijken dan ineens supporters te worden.
Coachend leidinggeven doe je niet op basis van hiërarchie, je doet het op basis van afspraken op basis van een gedeelde visie. Visie, afspraken en de moeite waard zijn vormen het bindmiddel en zorgen voor sturing in de relatie leidinggever en leidingontvanger. Ieder heeft z’n eigen rol in die relatie. Er is naast wederzijdse afhankelijkheid ook sprake van erkende verschillen.
Met aanspreken op de goede manier erken je de wederzijdse afhankelijkheid, je erkent de verschillen en je erkent dat de keuze om te handelen bij de ander ligt. Dat biedt de ruimte om samen tot nieuwe wegen en nieuwe oplossingen te komen. En als ze het dan toch niet doen, spreek je opnieuw aan, maar dan is de relatie tussen jou en die ander het onderwerp van je aanspreken geworden.