Vriendelijk leidinggeven

In het lerend netwerk maakten we kennis met interactiepatronen en vriendelijk leidinggeven

Interactiepatronen
Niet ondersteunende interactiepatronen. Een mondvol, maar tegelijk ook een onderwerp wat alles te maken heeft met de vraag of de goede voorwaarden aanwezig zijn voor leren en ontwikkelen. Misschien mag je het zelfs nog breder trekken: het heeft alles te maken met effectief handelen. Ondersteunende interactiepatronen zijn een belangrijke voorwaarde om te komen tot effectief handelen, leren en ontwikkelen en de niet ondersteunende interactiepatronen vormen een zeer storende belemmering voor effectief handelen, leren en ontwikkelen.

Lerend netwerk
We hebben met dit thema gewerkt in ons lerend netwerk op 7 maart jl. Tanja Frey en Wilma Koopmans, beiden werkzaam als adviseur bij een expertise centrum voor het basis onderwijs, lieten ons deze patronen herkennen, ervaren en toepassen op onze eigen praktijksituatie.
Een korte reflectie op onze eigen basisschoolperiode maakte al veel duidelijk. Bij welke leerkracht zou je nog wel een keer in de klas willen zitten en wat heb je daar voor argumenten bij. De leerkracht die je erkent, die voldoende veiligheid biedt, maar ook de leerkracht die de nodige uitdaging geeft. Het is een mix aan factoren, die aan de ene kant algemeen is maar die aan de andere kant ook rekening hield met jou als individueel persoon. Het hoefde niet eens om hele grote dingen te gaan. Een blik, een woord waren vaak al voldoende om de erkenning van die leerkracht te ervaren. Daar was niet elke dag een bilateraaltje voor nodig.
Wilma en Tanja hanteren in hun werk het uitgangspunt dat voor ontwikkelen en leren, goed contact essentieel is. Om het wat abstracte begrip “goed contact” handen en voeten te geven gebruiken ze een aantal interactieprincipes.

Interactieprincipes

1. Het eerste principe is volgen. Dit betekent: toewenden, kijken, oogcontact maken. Het lijken niet zulke grote dingen maar het zijn inderdaad deze kleine dingen waarmee je het verschil kunt maken. Dat werd heel duidelijk in een filmpje wat Tanja en Wilma lieten zien.
2. Het tweede principe is ontvangstbevestiging. Dit kan met herhalen, samenvatten, hummen, gezichtsuitdrukking, knikken en ga zo maar door. Ook hier weer iets wat klein lijkt maar wat grote impact heeft.
3. Het derde principe is benoemen of verbaliseren wat er gebeurt, gericht op: 
            Het handelen van het kind
            Het handelen van jezelf
            De emoties van het kind
            De emoties van jezelf
            Dat wat je wenst
   Het gaat hier om helderheid en transparantie. Bij volwassenen hoef je niet bij elke handeling aan te geven wat je handeling betekent, maar als je goed volgt dan weet je wanneer dat wel nodig is.
4. Het vierde principe is de beurtverdeling. Wie mag wanneer praten. Toewenden als er ruimte is om wat te zeggen, glimlachen, naam noemen en als afsluiting een korte samenvatting, zodat het voor beide partijen in de interactie duidelijk is dat de interactie is afgerond.

Vriendelijk leidinggeven
Volgens Wilma en Tanja is er sprake van vriendelijk leidinggeven als je deze vier interactieprincipes toepast. Vriendelijk leidinggeven, een erg mooie omschrijving. Een omschrijving zonder grote woorden maar gericht op kleine dingen die leidinggeven en ook leiding ontvangen zoveel effectiever en plezieriger kunnen maken.
Het was voor de andere deelnemers niet moeilijk een vertaalslag naar hun eigen werksituatie te maken. Zowel in het eigen leidinggeven als in het leiding ontvangen van een raad van bestuur of een raad van toezicht werd onmiddellijk helder hoe ook daar het toepassen van deze ogenschijnlijk kleine principes een groot verschil kunnen maken. Ook bij coachend leiderschap, dienend leiderschap, gedeeld leiderschap, authentiek leiderschap ligt in het toepassen van deze principes een essentiële voorwaarde voor resultaat.