Vooringenomenheid, wat heb je er aan?

Succesverhalen van ondernemers kunnen zich nog steeds in een grote belangstelling verheugen. Maar wat heb je aan die verhalen, wat mis je erdoor?

Mooie verhalen
De geschiedenis van Michiel Adriaenszoon de Ruyter kent tal van prachtige anekdotes. Anekdotes die op het eerste gezicht vooral leuk zijn. Mooi om te vertellen, zeker bij de geschiedenisles op de basisschool. En dat we de verhalen van De Ruyter nog de moeite waard vinden blijkt uit de film Michiel de Ruyter, die nog niet zo lang geleden in onze bioscopen te zien was. Mart Erik Flipse schreef in 2006 een boek over het leiderschap van De Ruyter in de serie meesters in management. De ondertitel  van het boek is “Noyt kuste hij zijn eijgen handen”. Dat zegt iets over het waarden die belangrijk waren voor De Ruyter.

Geluk
Hij was een bescheiden man. In het boek wordt zelfs gesuggereerd dat De Ruyter een minderwaardigheidscomplex had. Verder gaat het in het boek zoals in bijna elk boek over succesvolle leiders: over de succesfactoren in het leiderschap van De Ruyter. En één van die factoren is geluk. Dat is op het eerste gezicht een merkwaardige factor want, zo denken wij vaak, geluk is iets wat je krijgt. Niet iets waar je aan kunt werken. Dat denk ik ook wel vaak, maar na het lezen van een zeer boeiend artikel van David McRaney, waarin hij de inhoud van zijn boek “You are now less thumb” samenvat stel ik mijn mening toch bij. Niet dat McRaney schrijft dat je geluk kunt afdwingen. Maar, schrijft hij, je kan de kans erop wel groter maken. En het grappige is dat ik wat hij beschrijft tegenkom bij De Ruyter en dan vooral in alle verhalen, die over hem de ronde doen. Flipse had daar best een hoofdstuk aan kunnen wijden.

De andere kant
McRaney schrijft in zijn artikel dat het een misvatting is je te richten op hen die succesvol zijn als jij ook succesvol wilt worden. Die houding zorgt ervoor dat je allerlei kansen en mogelijkheden over het hoofd ziet. In zijn artikel gaat hij uitgebreid in op het werk van wiskundigen en statistici in de tweede wereldoorlog en hij noemt de wiskundige Wald, die de legerleiding wist te behoeden voor een grote strategische fout. Die fout had te maken met de bommenwerpers, die zo vaak uit de lucht geschoten werden. De kans dat je levend terug kwam was slechts 50 %. Er vielen ontzettend veel slachtoffers. De legerleiding had bedacht dat de vliegtuigen beter beschermd moesten worden en ze onderzochten de vliegtuigen, die het wel haalden op waar kogelgaten zaten. Die zaten vooral in het midden en bij de staart van de toestellen. Dat bracht de legerleiding tot de voor de hand liggende conclusie dat je daar dan het vliegtuig beter moest bepantseren. Ze legden die oplossing voor de zekerheid ook aan Wald voor. Die vond het een hele slechte keuze. Hij trok onmiddellijk een conclusie die afweek van de conclusie van de legerleiding. Jullie kijken naar de vliegtuigen die terugkeren zei Wald. Die hebben inderdaad kogelgaten op de plaatsten, die jullie aangeven. Maar ze zijn desondanks thuisgekomen. Dus op die plaatsen zijn de toestellen sterk genoeg. Ze zijn zwak daar waar zij geen kogelgaten hebben, daar werden de toestellen, die niet terugkeerden getroffen en daar moet je dus beter bepantseren. Het advies van Wald werd uitgevoerd en het leidde meterdaad tot minder verliezen.

Bias (Vooringenomenheid)
McRaney noemt wat de legerleiding deed survivor bias en hij zegt dat wij daar als het om management en bestuur gaat op grote schaal aan lijden. We kijken naar de verkeerde dingen als we op zoek zijn naar best practices of als we in de boeken lezen hoe Jobs, Gates, enzovoort succesvol werden. We houden geen rekening met de factor geluk en door zo gedreven op zoek te zijn naar de succesfactoren van anderen maken we de kans op dat geluk veel kleiner.

Geluk of pech
De psycholoog Richard Wiseman deed er dieper onderzoek naar. Hij volgde lange tijd twee grote groepen mensen. De ene met mensen die zichzelf als mensen met geluk zagen en de andere met mensen die zichzelf zagen als mensen met pech. Hij liet de beide groepen ook experimenten doen. En daar zag hij iets opmerkelijks. Mensen die zichzelf als pechvogel zien, zijn langer bezig met een opdracht en komen tot een slechter resultaat. Ze blijven hardnekkig in een bepaald patroon handelen en zien zo allerlei mogelijkheden, die ze tegenkomen over het hoofd. Bij de opdracht “manden met appels vullen” lopen ze steeds langs dezelfde bomen en komen met steeds minder terug. De mensen die vinden dat ze geluk hebben, halen sneller meer op omdat ze zonder patroon door de boomgaard lopen en niet zoals de pechvogels twee keer bij dezelfde boom gaan kijken.

Zie mogelijkheden
Volgens Wiseman is dat erg bepalend. Kijk je goed om je heen, ben je niet teveel op bepaalde resultaten gericht, ben je niet teveel op zoek naar de beste manier? En daarmee zijn we weer terug bij De Ruyter en alle mooie verhalen die over hem de ronde doen. Het zijn verhalen over zaken, die nog nooit iemand gedaan had maar die zomaar bij hem of bij z’n bemanning boven kwamen. Zoals het schip insmeren met de boter, die ze in het ruim hadden zodat de Duinkerker kapers nergens houvast hadden toen ze op het dek van De Ruyters schip kwamen en daardoor niet meer in staat waren tot een gevecht.

Coachend leiderschap
Het is deze instelling, die voor de factor geluk zorgt. Coachend leiderschap biedt daar ook de voorwaarde voor doordat je naar mensen luistert en vaak uit een volstrekt onverwachte hoek een prachtig idee krijgt aangereikt. Dat had je gemist als je alles zelf wil bepalen en stuurt met processen en procedures.
Hoe dwing jij geluk af en hoe blijf jij uit de survival bias?