Intuïtie en ratio

In het lijsttrekkersdebat gisteravond op RTL leek het te gaan om rationale argumenten. Maar de sociaal psycholoog Jonathan Haidt beschrijft in zijn boek The righteous mind tal van onderzoeken, die laten zien hoe ook bij een verkiezingsdebat niet de ratio bepaalt waar we straks op gaan stemmen. Onze intuïtie speelt een belangrijke rol, ook in leiderschap.

Draaiboek
Coachend leiderschap betekent dat je als leidinggevende of als manager niet werkt vanuit een van te voren bedacht uitgewerkt plan waarin uit te voeren handelingen in detail zijn uitgewerkt. Je hebt geen script en je hebt geen draaiboek. De basis van je handelen is niet wat van te voren is bedacht en in detail is vastgelegd. De basis van je handelen en het handelen in je organisatie zijn de gesprekken of de dialoog, die je hebt met de mensen waar je mee samenwerkt.

Dialoog
In de dialoog of in het gesprek worden dingen helder gemaakt en wordt zoveel mogelijk aspecten in beschouwing genomen, worden vooronderstellingen getoetst. Het handelen wordt op die manier zo goed mogelijk afgestemd op de context waarin dat handelen vereist is. Dialoog en gesprek zijn van groot belang omdat we in een dialoog of een gesprek het beste los kunnen komen van onze vooringenomenheid en onze belemmerende patronen. In een dialoog (n.b. het voeren van een goede dialoog wordt helder uitgelegd door Johan Roels in zijn boek Cruciale dialogen) kunnen we ons daar los van maken en krijgen we een beter beeld van de werkelijkheid.

Intuïtie
In zijn boek The righteous mind refereert Jonathan Haidt aan veel onderzoeken waaruit blijkt  hoe krachtig onze standpunten door onze intuïtie bepaald worden. Onze ratio is in vergelijking met die intuïtie veel minder krachtig en wordt meestal vooral gebruikt om de PR voor onze intuïtie te verzorgen. Ook Malcolm Gladwell laat in zijn boek Blink onderzoeken de revue passeren waarin zichtbaar wordt dat onze standpunten niet door onze ratio bepaald worden. Uit onderzoeken blijkt dat we vooral door het non-verbale gedrag van anderen beïnvloed worden. Ook de onderzoeken van Dan Arielly laten zien hoe het niet onze ratio is die ons gedrag bepaalt.

Overschatting
Het grootste gevaar daarvan is niet de kracht van onze intuïtie maar de overschatting van onze ratio en het geloof dat het PR-verhaal van onze intuïtie niet op emotie maar op feiten berust. Haidt vergelijkt onze intuïtie met een olifant en onze ratio met het kleine mannetje op de nek van de olifant. Dat mannetje op de nek van de olifant kijkt in de richting waar de olifant naar toe buigt, en neemt zo dingen waar in de richting waarin de olifant gevaar vermoedt. Aan de andere kant ziet het mannetje (de ratio) niets. Het beeld van de ratio is dus altijd beperkt. We zien maar een deel en het is erg belangrijk je daar bewust van te zijn. Dat zegt Heidt, dat zegt Gladwell, en dat zegt Kahneman en daarom is het zo belangrijk om je waarnemingen, je oordelen en je keuzes met anderen te delen en er samen op te reflecteren.

Samen reflecteren
Samen reflecteren, waarnemingen delen, betekent niet dat je er uren samen over moet vergaderen. Het is belangrijk om anderen de ruimte te geven om vragen te stellen over je keuzes, over je aannames en je opvattingen. Je hebt niet gelijk omdat je de baas bent of omdat jij het voor het zeggen hebt. Evenwaardigheid is noodzakelijk voor een goede dialoog. Evenwaardigheid bevordert de snelheid van de dialoog.

TROA
Bij coachend leiderschap werken wij graag met TROA, dat betekent dat je begint met een helder toekomstbeeld (T). Dat stel je vast met de mensen, die betrokken zijn bij het realiseren ervan. Je legt het niet op. Door het samen vast te stellen ontstaat bij alle betrokkenen de wil het ook te realiseren. Dat geld ook voor de volgende stap, het vaststellen van de realiteit (R), ook daarbij is het belangrijk om het samen te doen. En dat geldt ook voor de volgende stappen het vaststellen van de opties (O) om van de realiteit bij het toekomstbeeld te komen en tenslotte het vaststellen van acties (A).

Vragen
Om vooringenomenheid en belemmerende patronen te ontmaskeren zijn vragen een buitengewoon krachtig instrument. Vragen helpen je ergens bewust van te worden en stimuleren het nemen van verantwoordelijkheid.Coachend leiderschap is niet mensen met zachte handschoenen aanpakken. Coachend leiderschap betekent dingen scherp krijgen zodat je met elkaar de goede stappen kunt zetten en effectief kunt zijn.