Waarnemen een basis voor leidinggeven

Een excellente leider heeft zich geoefend in het waarnemen en is altijd bereid nieuwe dingen te zien

Schaamte
Tot mijn schrik en tot mijn schaamte stond ik laatst met mijn mond vol tanden. Een deelnemer aan een training vroeg me van wie dat beeldje was, dat beeldje waar dat leuke verhaal bij hoorde. Dat beeldje? Ik wist niets van een beeldje. Vanuit de trainingsruimte waar ik met haar groep zat, wees ze me door één van de hoge ramen van het lokaal. Ze wees naar één van de hoge bomen, nog geen 15 meter van ons conferentiecentrum. En ja hoor, nu zag ik het ook, een soort klein kastje zonder voorkant, een zadeldakje erop en onder dat zadeldakje dat beeldje. Het kastje hangt op ongeveer 7 meter hoogte schat ik. Ik heb in de lunchpauze gauw via Google gezocht.Het beeldje bleek het beeldje van pater Eustachius te zijn. Ik had een antwoord maar vooral iets om over na te denken. Hoe kan het nou dat ik al jaren met grote regelmaat naar buiten kijk, geniet van de hoge bomen, de vogels en de eekhoorntjes, die ik erin zie maar dat ik het bewuste beeldje nu pas voor het eerst zag.

Beter kijken
Mijn conclusie is dat ik gewoon niet goed gekeken heb. Mijn ogen zijn er langs gegaan, vele malen maar ik heb het niet gezien. Wat heb ik nog meer niet gezien? Ik vermoed dat er nog veel is wat ik niet gezien heb en ik heb mij voorgenomen voortaan nog beter te kijken, daar ook de tijd en de rust voor te nemen in plaats van onmiddellijk mijn conclusies gereed te hebben.
Hans Aarsman, een bekende fotograaf, schreef het boek “De fotodetective“. In zijn boek beschrijft hij hoe vluchtig wij foto’s meestal bekijken. Hij deed dat ook. Z’n blik vloog eroverheen en hij vond er iets van. De foto is dan snel ingedeeld in een categorie en we kunnen door naar de volgende foto. Aarsman werd op een ander spoor gezet door Sherlock Holmes en diens manier van rechercheren. Het draait bij Sherlock Holmes om goed kijken, goed waarnemen, goed observeren. Als je goed kijkt, zie je veel dingen, die de moeite waard zijn en die vaak tot verrassende inzichten leidden, dingen die je eerst volledig over het hoofd zag.

Aardappels sorteren
Toen ik, na jaren werken in het buitenland, weer in Nederland terugkwam, ontstond in mijn hoofd het beeld van Nederland als één grote aardappelsorteermachine. Ik ken ze uit mijn jeugd op het platte land. Over elkaar heen schuivende houtenroosters. Ze zijn schuin opgesteld en de aardappels rollen erover heen naar beneden. Aan de bovenzijde vallen de kleintjes door het rooster en helemaal onderaan de groten. Ze worden in bakken opgevangen en als ik mij niet vergis krijg je zo een aantal categorieën aardappels, waarvan de categorie met een cijfer wordt aangegeven. Elke categorie krijgt vervolgens zijn eigen bestemming, pootaardappel, consumptieaardappel, aardappel voor de patat friet of veevoer. Het leek of alles in Nederland, ook de mensen, op die manier verwerkt werd, een test, een vragenlijst, een papier vol kruisjes of vakjes en je wist wat je te doen stond, welke therapie, welk pilletje, welke functie of welke opleiding.

Talenten zien
Bij coachend leidinggeven gaat het erom dat je het beste uit mensen haalt. De benadering van de sorteermachine is dan in het geheel niet effectief. Je ziet dan vooral de specifieke kwaliteiten en potenties van mensen over het hoofd. Bij coachend leiding geven is goed waarnemen essentieel. Je neemt dan niet alleen waar met je ogen maar ook met je oren, je verstand en je intuïtie. Bij coachend leidinggeven is waarnemen bovendien geen eenzijdige activiteit maar je neemt pas goed waar in interactie met de mensen met wie je samenwerkt. Het is van essentieel belang daar goed in te worden. Vragen stellen is daarbij je gereedschap. Hans Aarsman bevestigt wat wij al weten dat het een kwestie van eindeloos oefenen is. Je er altijd weer bewust van zijn.

Pater Eustachius
Ik zal Pater Eustachius niet meer over het hoofd zien. Pater Eustachius werd in 1890 in Lieshout geboren in een gezin met veel kinderen geboren. Onderwijzers keken goed en zagen zijn talenten. Hij werd opgeleid als pater en vertrok als jong pater naar Brazilië waar hij de noden van de mensen zag en zich richtte op het genezen van zieken op het Braziliaanse platteland. Zijn populariteit werd zo groot dat hij zich moest verstoppen voor mensen, die via hem genezing zochten. In 1943 overleed hij aan de vlektyphus.
Nu kijkt het beeldje van pater Eustachius uit over het dorpsplein van Aarle-Rixtel en ons conferentieoord. Elke keer als ik hem zie herinnert hij mij aan de noodzaak om nog beter waar te nemen.