Wat is excellent leiderschap?

Een bijvoeglijk naamwoord bij leiderschap zegt vaak iets over hoe leiderschap moet worden uitgevoerd. Authentiek leiderschap, intuïtief leiderschap, directief leiderschap resultaatgericht leiderschap. We maken ons een voorstelling als we die woorden horen of lezen. Maar wat moet je je nou voorstellen bij excellent leiderschap? Welke kunsten zijn daar voor nodig, wat is het recept?

De formule
Het komt regelmatig voor dat wij iets te horen krijgen over de naam van ons bedrijf. Met enige spot in hun stem uiten mensen dan de veronderstelling dat wij de wijsheid in pacht hebben, dat wij een recept hebben over hoe je het beste leiding kunt geven, dat wij weten hoe je het beste ervoor kunt zorgen dat een organisatie succesvol is. Een beetje zoals de seven habits van Stephen Covey, The way to the top van Donald Trump of What every leader needs to know van John C. Maxwell.

Geen model
Maar dan moeten we altijd weer uitleggen dat wij niet over dat model beschikken. We werken niet naar het voorbeeld van Steve Jobs en ook niet naar dat van Nelson Mandela. We beschikken niet over het ideale model of de ideale aanpak. Wij bedoelen met excellent leiderschap iets anders.

Vakmensen
Het is de excellentie die je tegenkomt bij vakmensen.  Mensen, die weten wat ze in een situatie moeten doen of laten. Een algemeen stramien van leidinggeven is zorgen dat er een doel is, onderzoeken hoe de huidige situatie is. Opties ontwikkelen om vanuit de huidige situatie bij het doel te komen en het vaststellen van de acties, die je gaat ondernemen. Nu is het bij leidinggeven zo dat je dat niet alleen doet. Zeker bij de acties zijn anderen betrokken. En om ervoor te zorgen dat anderen bij die acties betrokken zijn, is het uiterst zinvol die anderen ook al bij het vaststellen van een doel te betrekken. Daarmee voorkom je ook de noodzaak je te moeten vermoeien met verandermanagement.

Het beste uit jezelf
Excellent leiderschap betekent dat je het beste uit jezelf haalt als je in dat stramien aan het werk bent. Het gaat daarbij vooral over het communiceren met anderen en de wijze waarop je jezelf daarbij inzet. Daar excellent in zijn en er steeds maar beter in worden, daar gaat het om.

Excellentie
Het boek Blink van Malcolm Gladwell begint met een verhaal. Het is het verhaal over een gerenommeerd museum en dat museum schaft zich een heel bijzonder beeld aan, een beeld uit de klassieke oudheid. Natuurlijk gaat de museumdirectie niet over één nacht ijs en laat het beeld onderzoeken door deskundigen. Die analyseren het beeld met alle expertisemethodes en komen tot de conclusie dat het beeld een echt origineel klassiek beeld is. Maar dan ziet Evelyn Harrison het beeld. Zij is een van de bekendste experts op het gebied van oude Griekse beelden. Als ze het beeld even gezien heeft  zegt ze dat het jammer is dat ze er zoveel geld voor betaald hebben. En na hernieuwd onderzoek blijkt het inderdaad om een vervalsing te gaan. In zijn boek stelt Gladwell de vraag: hoe zag ze dat nou, wat zag ze? En hierin onderscheidt ze zich de vakman, hier onderscheidt zich het excellent zijn. In zijn boek werkt Gladwell dat verder uit. En hij komt tot de slotsom dat het in het geval van deze mevrouw excellent zijn het gevolg is van jarenlange ervaring, jarenlang kijken naar beelden uit de klassieke oudheid. In al die jaren heeft Harrison geleerd waar ze op moet letten. Dat leren bestond uit kijken, voelen, nadenken, kleine hypothesen formuleren en onderzoeken of die kloppen. Met anderen praten, samen kijken en in de praktijk brengen. Zo’n proces leidt uiteindelijk tot excellentie.

Excellent leiderschap
En als wij het over excellent leiderschap hebben dan hebben we het daarover. Over het kennen van je eigen talenten en van de talenten die je mist, het kunnen herkennen van je eigen gevoelens, het je bewust zijn van je belemmerende denk- en handelingspatronen en het je bewust zijn van je eigen waarden. Je moet je ook bewust zijn van de waarden van de organisatie waarvoor je werkt en  in staat zijn je eigen waarden en die van de organisatie met elkaar in verband te brengen. En dat is dan nog maar een stukje van het excellent zijn. Dit gaat om het jezelf goed kennen en het goed om kunnen gaan met al die kanten van jezelf.  Daarnaast zul je goed moeten zijn in de dialoog met anderen, met collega’s, bazen, medewerkers, klanten, overheden. Daarvoor is het belangrijk om je te kunnen verplaatsen in die ander. Want als je die ander begrijpt wordt de dialoog gemakkelijker.

Geen instructies
Ontwikkelen van je leiderschap, het ontwikkelen van excellentie, betekent veel uitproberen, ontdekken hoe dingen werken, wat je ligt wat je niet ligt, wat in welke situatie werkt en wat minder werkt. Om excellent te worden is het noodzakelijk die route te volgen. De chirurg Atul Gawande schrijft in een artikel in de New Yorker van 3 oktober 2011 hoe hij een coach betrok bij zijn eigen ontwikkeling. Die coach hielp hem naar zichzelf te kijken door hem te confronteren met wat hij deed en daar vragen over te stellen. Hij ontdekte dat hij beter werd als chirurg door die aanpak. Niet omdat zijn coach hem vertelde wat hij moest doen, maar omdat zijn coach hem met vragen hielp om beter te reflecteren op zijn handelen. Zo ontwikkel je excellentie.

Feedback
Als een leidinggevende feedback krijgt op z’n handelen en experimenteert met alternatieve aanpakken, dan wordt er excellentie ontwikkeld. Het is een aanpak die Insead hoogleraar Herminia Ibarra in haar boek voor beginnende leiders “Act like a leader, think like a leader” suggereert. Als je doorgaat op dat pad ontwikkel je excellentie in je leiderschap, zoals Evelyn Harrison dat ontwikkelde in haar beoordeling van klassieke beelden en  Atul Gawande in zijn werk als chirurg. Dat is niet iemand nadoen of instructies volgen, maar ontdekken hoe je je eigen kwaliteiten nog beter kunt inzetten, passend bij de situatie waarin je je bevindt en het doel dat je wilt bereiken.