Wij helpen je graag verder! +31 492386063

Polarisatie en leiderschap

20 december 2016, gepubliceerd door Dirk Boersma

De gebeurtenissen in Berlijn zorgen voor verdriet, angst, zorg en boosheid. Ze zijn ook koren op de molen voor mensen, die op zoek zijn naar polarisatie. Polarisatie, die onze samenleving er niet leefbaarder op maakt.

Slachtoffers
Stil ben ik ervan, inmiddels 12 doden. Een aantal wat het niet haalt bij het aantal doden dat tot zeer recent bijna dagelijks viel in Aleppo.  Maar elke dode is er één teveel. En opeens komt het geweld net als vorig jaar in Parijs en begin dit jaar in Brussel weer angstaanjagend dichtbij.  En het is allemaal geweld met een relatie naar het de baas willen zijn, de macht in handen willen hebben of houden. Niet de onderliggende partij willen zijn. Niet de controle kwijt willen raken of juist controle willen verwerven. Mensen bedenken van alles om ervoor te zorgen dat ze bij de bovenliggende partij behoren of om ervoor te zorgen dat hun partij of hun groep het voor het zeggen heeft.

Bion
De befaamde psychoanalyticus Bion ziet in die behoefte aan zekerheid en controle een belangrijke drijfveer voor het gedrag van groepen.  In een blog eerder dit jaar schreef ik over de theorieën van Bion en ook die van Freud. Essentieel in de theorieën van Bion en Freud is de rol van een de leider. Zij beschrijven de leider als marionet van de groep. De leider moet vorm geven aan de fantasieën en projecties van de groep.  Een groep gaat vooral op zoek naar zo’n leider als een groep zich in haar existentie bedreigt voelt, als de onzekerheid toeneemt.
Met name in de politiek, waar leiders gekozen worden, is het een relatief gemakkelijke weg om zo in een leiderschapspositie terecht te komen. Als je past ik het droombeeld van de groep kom je in de positie van leider terecht.

Polarisatie
De filosoof Bart Brandsma, gaat in zijn laatste boek  “Polarisatie” in op de dynamiek van het wij-zij denken. Brandsma beschrijft een vijftal rollen die volgens hem een belangrijke rol spelen in het ontstaan van en het zich verder ontwikkelen van polarisatie, maar ook de rollen van mensen die de ontwikkeling van polarisatie voorkomen.

Rollen
De belangrijkste brandstof voor polarisatie wordt volgens Brandsma geleverd door de zogenaamde pusher. Die spant zich in de tegenpool in een kwaad daglicht te stellen en oefent maximale druk uit om partij te kiezen. De pusher kan niet weifelen, want daarmee raakt hij zijn positie kwijt. Matiging is gezichtsverlies. Zeker in een strijd, die bijna als heilig kan worden aangemerkt en dus om de nodige offers vraagt. Nuance is niet welkom. En daar zijn we getuige van in deze tijd. Gisteren in Berlijn en in Zürich, eergisteren in Aleppo. De pushers proberen het spanningsveld tussen de polen zo groot mogelijk te maken. En in dat spanningsveld is de vraag niet voor welke pool je kiest, beide kanten stellen je voor de keus meedoen of niet. Er wordt zo druk uitgeoefend op anderen, die Brandsma de joiners noemt om partij te kiezen. De joiner kiest partij. De joiner zegt ”Ik ben het niet eens met Trump maar hij heeft wel een punt in zijn kritiek op Clinton”.
Dan is er ook de silent, dat is degene die geen partij kiest. De silent is neutraal. Die positie is met name belangrijk voor de ambtenaar, de rechter, de agent, de burgemeester. Voor de pusher is niet de tegenpool de groep waar hij zich op richt, hij richt zich op de slient. Hij probeert de silent belachelijk te maken en zo te bewegen tot een voor of tegen keuze.
Brandsma ziet ook bridge builders, mensen die proberen om een brug te slaan tussen de partijen. De bridge builder doet een beroep op de redelijkheid van mensen en is van mening dat het mogelijk moet zijn normaal met elkaar te praten. Vaak levert de bruggenbouwer echter ongewild brandstof aan de polarisatie. Ze verschaffen een podium aan tegenpolen en worden om die reden gedoogd door de pushers. Ze zien het podium als een ideale mogelijkheid om hun monoloog verder op te bouwen.
En tenslotte hebben we de scapegoat, die wordt gevonden in het midden, niet bij de tegenpool. Soms is ook de bruggenbouwer een prima kandidaat voor die rol. Het midden is de gevarenzone.
De gebeurtenissen in Berlijn laten zien dat de processen die Brandsma beschrijft volop plaats vinden en er is veel wijsheid nodig om je weg daarin te vinden als je leiding geeft maar niet “de great man” wilt zijn of worden. De leiders die in deze situatie  belangrijk zijn, zijn leiders, die vanuit de silent positie hun rol oppakken.

Stel je vraag via ons contactformulier

Neem contact met ons op!
Voor al je vragen kun je bellen met

+31 492386063