Nederig of narcistisch?

Uit onderzoek blijkt dat we houden van leiders die zich nederig tonen, die aandacht hebben, die goed luisteren, die anderen betrekken en ga zo maar door. Aan de andere kant zijn narcistische types gemakkelijk onze idolen. En kiezen we voor hen als het erop aan komt. We zijn ons er dan minder van bewust dat we later op de koffie zullen komen. Hoe zit dat?

Idolen
Zo ongeveer een jaar geleden schreef Ray Williams een artikel in Psychology today met als titel Leiders, we houden van hen die bescheiden zijn maar de narcisten zijn onze idolen. Dat is een opvallende constatering, zeker als je je daarvoor verdiept hebt in wat Gianpiero Petriglieri schrijft over leiders, die zich verbonden weten met hun wortels en die daaruit de voeding halen om een goede leider te zijn en de leiders, die hun wortels zijn kwijtgeraakt en die daardoor niet langer in staat zijn zich te verbinden met andere mensen. Of is het misschien toch niet zo gek en zijn juist het feit dat ze hun plaats kennen de reden dat ze bescheiden kunnen zijn en raak je die bescheidenheid kwijt als je losgeraakt bent van je wortels.

Altijd in relatie
Verbinding heeft alles met relatie te maken. Voor verbinding heb je meer dan één mens nodig en zowel Williams als Petriglieri hebben het over meerdere actoren. Leiders en de mensen die hen volgen en volgers, die van mensen leiders maken. En met name Petriglierie heeft het ook over de verbinding tussen leiders onderling. Hij laat zien hoe belangrijk het is met wie je je verbindt. En het lastige is dat dit allemaal niet even eenduidig is. Het laat in elk geval goed zien dat leiderschap niet vanuit de individuele kwaliteiten van de leider verklaard kan worden.

Verleidelijk
Wat er gebeurt in de relatie tussen mensen die leiding geven en mensen die volgen, kan goed begrepen worden uit het onderzoek van Noreena Herz. Haar onderzoek laat zien hoe mensen heel makkelijk het rationele deel van hun hersenen afschakelen als ze het idee hebben dat ze met een expert te maken hebben. Ze denken dan niet meer na, maar vertrouwen hun lot toe aan dat van de deskundige, of althans aan degene die zij deskundig achten. De ontmoeting met een vermeende deskundige leidt gemakkelijk tot een vermindering van de zelfsturing. Herz laat dat in haar boek Eyes Wide Open zien aan de hand van onderzoek in de medische wereld. In haar onderzoek ontdekte ze ook dat artsen, die een twijfelende indruk maken succesvoller zijn bij hun behandeling dan artsen, die een zelfverzekerde indruk maken en het beeld oproepen dat ze het weten. De patiënt geeft zich veel gemakkelijker over aan die zelfverzekerde arts. En vertrouwt dan dus op iemand, die statistisch gezien minder kans biedt op een effectieve behandeling. Het contact met zo’n arts leidt tot vermindering van de zelfsturing.

Zelf nadenken
Het zou goed kunnen dat daar ook de verklaring ligt voor de constatering van Williams als het om leiders gaan. Narcisten worden gemakkelijk idolen omdat ze de indruk wekken dat ze weten waar Abraham de mosterd haalt. Ze roepen de suggestie op dat ze een oplossing hebben voor onze problemen, dat voelt comfortabel en nodigt ons uit te stoppen met zelf nadenken. En net als in het geval van de effectiviteit van de zelfverzekerde artsen, die Herz in haar onderzoek tegenkwam, blijkt dat niet te leiden tot gerealiseerde effectiviteit. Williams schrijft in zijn artikel dat het voorbeeld van iemand als Steve Jobs anderen makkelijk in de verleiding brengt te denken dat een leider zich grof en onbehouwen dient te gedragen. Met een beroep op Jobs wordt het belang van goed luisteren, empathisch zijn, aandacht hebben voor mensen terzijde geschoven. Lees de autobiografie van Jobs maar eens, en ontdek hoe hij met z’n mensen omging, wordt er dan gezegd.

Elite
Petriglieri laat zien dat mensen en dus ook leiders zich gemakkelijk verbinden met een groep gelijkgestemden. De leiders die geen verbinding hebben met hun wortels en daardoor moeilijk verbinding maken met de mensen in een organisatie zoeken vanzelf anderen op, die in zich in eenzelfde positie bevinden en zo ontstaat er een elite .

Zelfsturing
Zelfsturing is een belangrijk antwoord in dit soort situaties en zelfsturend kan je alleen zijn als je weet waar je heen wil. Maar je moet ook weten waar je vandaan komt, dat geldt niet alleen voor leiders maar ook voor volgers. Je mag best respect voor iemands prestaties hebben, maar voorkom dat je klakkeloos gaat volgen. En als je leiding geeft, zorg er dan voor dat de mensen om je heen zelf gaan nadenken. Dat doe je door vragen aan ze te stellen. Je hoeft daar niet onmiddellijk een antwoord op te hebben, het gaat ook niet om het antwoord wat jij krijgt, het gaat erom dat de ander gaat nadenken en ook de tijd krijgt om na te denken. Dat doe je ook door vragen aan je baas te stellen en bij voorkeur niet de “hoe en wat” vragen, maar vragen, die met de bedoeling te maken hebben. Door met elkaar over de bedoeling te praten ontstaan er ook antwoorden op de hoe en wat vragen, die dan misschien niet eens gesteld hoeven worden.