Wij helpen je graag verder! +31 492386063

Iconen, wat doe je ermee?

14 juni 2017, gepubliceerd door Dirk Boersma

Theater
Afgelopen zondag bezocht ik in het historische stadje Culemborg een voorstelling van theatermaker Kees van der Zwaard. Van der Zwaard danste, zong en sprak “Dansen en vechten met Maarten Luther”. Hij nam zijn publiek mee in een aantal van de worstelingen waar Luther tijdens zijn leven in terecht gekomen was en die ertoe leidden dat hij in 1517 zijn 95 stellingen volgens de overlevering op deur van de slotkerk van Wittenberg spijkerde.

Turbulente gebeurtenissen
Dat was het begin van turbulente gebeurtenissen in Europa. Gebeurtenissen die er onder andere toe hebben geleid dat Nederland zich losmaakte van het Habsburgse gezag en in de Tachtigjarige Oorlog terecht kwam.  Het was mooi om in de voorstelling van Van der Zwaard iets te kunnen proeven van de tegenstrijdigheden die zich voor 1517 in het hoofd van Luther afspeelden. En ik dacht na over de gevolgen van de daad van Luther, over de onafhankelijkheidsstrijd van onze voorouders, over het Habsburgse gezag wat in die periode haar centrum in het zuiden van Spanje had gevestigd. Daar was ik een paar weken geleden geweest. Ik had alle pracht gezien die overgebleven is in onze tijd.

Granada
En ik had ook gezien hoe, niet lang voor 1517 de laatste moslimvorst uit Granada verdreven was door de koning wiens kleinzoon Karel V een bezettingsleger naar de Nederlanden zou sturen. Want zo had zijn naaste adviseur, Adriaan van Utrecht hem ingefluisterd: als het volk één geloof heeft, dan is het veel gemakkelijker om aan de macht te blijven. Andersdenkenden moesten daarom tot een ander inzicht gebracht worden, desnoods met geweld.

Ibn Khaldun
In 1375 vestigde de Islamitische geleerde Ibn Khaldun zich in Granada. We kennen de naam van deze grote geleerde misschien van de gelijknamige school in Rotterdam. Het is jammer dat die school de naam van Ibn Khaldun weinig eer aan heeft gedaan. Ook in onze tijd is het de moeite waard om kennis te nemen van zijn werk. Recent kwam ik in Economics een boeiend artikel tegen van Daniel Oláh. In dat artikel laat hij zien hoe Khaldun ten onrechte wordt overgeslagen als het gaat om de ontwikkeling van economische theorie. Khaldun werkte al in de 14e eeuw theorie op het gebied van sociale wetenschappen uit. Khaldun brak met de traditionele wetenschapsuitoefening van zijn tijd.

Observeren en analyseren
Hij begint met observeren en analyseren. Hij schrijft niet over wat anderen zeiden en geeft niet de woorden van anderen door. Volgens Oláh is hij de stiefvader van de moderne economie. Hij schrijft al over arbeidsdeling en niet alleen op het niveau van de werkplaats, maar ook in de sociale of internationale context. Hij benadrukt het belang van samenwerken, want alleen dan kun je in de behoeften van meer mensen  voorzien. En in tegenstelling tot Adam Smith maakt Khaldun geen onderscheid tussen productief en niet productief werk. Theorieën over vraag en aanbod komen we ook al bij hem tegen. Khaldun maakt onderscheid in de economie tussen productie, handel en de publieke sector. Overheden spelen een belangrijk rol volgens Khaldun. Ze zorgen voor rust, orde en regelmaat. Ze zorgt ervoor dat een stedelijke samenleving kan functioneren en dat er rekening gehouden wordt met belangen die individuen en groepen overstijgen. Daar is belasting voor nodig en meestal is die belasting in de aanvang niet zo hoog. Mensen hebben daarom geen problemen haar te betalen, maar de behoeften van de mensen aan de top nemen toe en daarom stijgen de belastingen. Op den duur verliezen mensen dan de motivatie om te werken. Het is jammer dat Karel V het werk van Khaldun niet gelezen heeft, want de opstand in de Nederlanden werd sterk bepaald door de hoge belastingen die betaald moesten worden. (De geschiedenis leert dat Karel V niet zoveel interesse had voor theorie, hij had belangstelling voor paardrijden en zwaardvechten)
Khaldun heeft over nog veel meer geschreven. Zo schrijft hij over macht en het is bijzonder dat wat hij waarneemt veel overeenkomsten vertoont met wat Henri Mintzberg beschrijft in zijn boek Power in and around organizations.

Over leren
Voor deze blog vind ik het echter de moeite waard om te delen wat Khaldun over leren schrijft. In het werk van Khaldun staat niet de leraar of het curriculum centraal, maar draait het helemaal om de leerling. Een strenge harde leraar maakt de leerling lui, zegt hij. En streng en hard zijn komt ook de morele ontwikkeling niet ten goede. Het is belangrijk dat de leerling iets goed onder de knie heeft alvorens aan het volgende te beginnen. Overspoel de leerling niet!
Leren is wat anders dan indoctrineren. De sociale context waarin materie wordt gepresenteerd is erg belangrijk. De leerling moet de theorie toe kunnen passen, pas in het toepassen ontstaat de echte kennis. Als de leerling toepast worden in het hoofd verbanden gelegd met reeds aanwezige kennis en zo wordt nieuwe kennis ontwikkeld. Het is bijzonder dat Ibn Khaldun dit allemaal opschreef in de 14e eeuw, nog voor Luther zijn stellingen schreef. En jammer dat het denken van Khaldun pas recent tot de westerse wereld is doorgedrongen. Wat zou er gebeurd zijn als Luther en Khaldun elkaar ontmoet hadden?  Ibn Khaldun stierf in 1406 op 74 jarige leeftijd in Caïro. Zijn opvattingen zijn echter nog altijd actueel

Vind je het leuk hierover of over iets anders verder te praten, bel dan 0622995926 of mail dirkboersma@excellentleiderschap.nl

 

Stel je vraag via ons contactformulier

Neem contact met ons op!
Voor al je vragen kun je bellen met

+31 492386063