Hoe wordt je een veerkrachtige stad?

Dit voorjaar werd de Indonesische hoofdstad Jakarta (één van de grootste steden ter wereld) gekozen om onderdeel te zijn van het programma van en voor 100 veerkrachtige steden. In dat programma speelt de kwaliteit van leiderschap een centrale rol en in Jakarta is veel veranderd sinds er een nieuw burgemeestersduo kwam in 2012

100 steden
25 mei van dit jaar werd de Indonesische hoofdstad Jakarta gekozen als één van de 100 steden, die gaan deelnemen aan het programma 100 veerkrachtige steden. Het programma is opgezet is een door de Rockefeller Foundation gesponsord programma, gestart in 2013 met 32 steden verspreid over de hele wereld. Het programma is bedoeld om steden veerkrachtig te maken in het omgaan met crisissituaties. Dat kunnen crisissituaties zijn als gevolg van een aardbeving of een overstroming, maar ook crisissituaties als gevolg van een grote vluchtelingenstroom, grote werkeloosheid of een volkomen verstopte infrastructuur. De gedachte is dat steden door dit soort problemen op hun agenda te zetten leren hoe er mee om te gaan. Ze worden er beter in en daardoor worden ze in algemene zin beter in het zorgen voor de basisvoorzieningen, die nodig zijn in een stad in slechte zowel als in goede tijden, voor echt elke bevolkingsgroep in een stad.

Criteria
En dit voorjaar is Jakarta dus ook gekozen als deelnemende stad. Rotterdam en Den Haag zijn de Nederlandse steden, die aan het programma van de veerkrachtige steden deelnemen. De jury die kiest welke van de steden die zich aanmelden kijkt onder andere naar:

• recente katalysatoren voor verandering,
• hoe innovatief de burgemeesters zijn,
• welke historie de stad heeft ten aanzien van het ontwikkelen van samenwerking met allerlei partners ( en dan gaat het niet om outsourcing maar om samenwerking)
• en het betrekken van stakeholders in de volle breedte.

Het gaat er bij het programma om, de betrokken steden te steunen in het verder ontwikkelen van die veerkracht en ook om het uitdragen van die veerkracht naar andere steden in de respectievelijke regio’s

Publieke waarde
Eigenlijk gaat het bij zo’n veerkrachtige stad sterk om wat professor Mark Moore als de strategische driehoek noemt en die centraal staat bij het scheppen van publieke waarde. Robert Borkes, die dat model verder uitgewerkt heeft, zegt dat overheden er niet of onvoldoende in slagen om hun visie te operationaliseren. En dat blijkt ook uit het onderzoek van de ombudsman, waar ik gisteren iets over schreef.

Loze beloften
Maar in Jakarta is dat totaal veranderd, daar zaten ze decennia lang met dat probleem. Er waren prachtige vijfjarenplannen, waarin was uitgewerkt hoe de overstromingen, de volledig verstopte infrastructuur, de stijging van de zeespiegel t.o.v. de stad, de enorme werkeloosheid, en ga zo maar door zouden worden opgelost. Maar er gebeurde niets. Met elke nieuwe burgemeester kwamen de stokpaardjes weer van stal. Maar er werden geen zichtbare resultaten geboekt. En de ambtenaren, de burgers  en het ontbreken van middelen kregen de schuld. Maar in 2012, nu vier jaar geleden veranderde er iets. Jokowi en Ahok werden tot ieders verassing gekozen tot burgemeester en loco-burgemeester en nadat Jokowi in 2013, opnieuw verrassend, tot president gekozen werd nam Ahok zijn positie als burgemeester over.

Er gebeurt iets
En nu gebeurt er wel iets. Ik kom elk jaar zeker één keer in Jakarta en zie met eigen ogen dat de problemen nu echt aangepakt worden. En Ahok bemoeit zich er zeer actief mee. Hij laat, zeker waar het moeilijk is, regelmatig z’n gezicht zien en bindt op een transparante maar nette manier de strijd aan met z’n tegenstanders. Dat zijn de mensen van de politieke partijen, die hun voorrechten kwijt raken. De burgers staan voor een groot deel achter Ahok, dat wordt je gevraagd en ongevraagd verteld op straat. Je ziet op straat de oranje (oranje werkkleding) brigade, bestaande uit mensen die voorheen geen werk of onderkomen hadden, zij maken de straten schoon, ontvangen inkomen, een ziektekostenverzekering en een huis in één van de flats die Ahok daarvoor laat bouwen. De blauwe (blauwe werkkleding) brigade zorgt er onder dezelfde voorwaarde voor dat de waterafvoer van vuilnis wordt ontdaan, zodat het water door kan stromen. Er komt een steeds groter netwerk aan vrije busbanen om het openbaar vervoer te stimuleren en er wordt nu echt gewerkt aan een ondergrondse en een hangende trein om dezelfde redenen. Bij elk bezoek zie ik nu verandering en vooruitgang.

Nieuwe leiders
Het lijkt er heel sterk op de komst van Jokowi en Ahok voor deze verandering heeft gezorgd. Het is in dat verband interessant om je er bewust van te worden dat vorige burgemeesters bijna altijd hun sporen als generaal verdiend hadden. De heersende mening was dat een stad als Jakarta een generaal als leider nodig had. Maar nu zijn het een eenvoudige timmerman uit Solo en een ondernemer, actief in de grondstoffenwinning. Geen van beiden zijn tycoons of leiders van een groot zakenimperium. En toch zijn zij degenen die voor deze broodnodige verandering zorgen.

Robert Borkes
Robert Borkes noemt kwaliteit van leiderschap ook als een belangrijke en essentiële voorwaarden als je wilt zorgen voor publieke waarde. Daarnaast zijn ook een goede organisatie, goede informatievoorziening en goede dienstverlening belangrijk. Maar het begint met kwalitatief goed leiderschap.

• En dat is leiderschap, waarbij je samen met anderen werkt aan uitdagende doelen.
• Leiderschap wat ervoor zorgt dat belemmeringen in de uitvoering worden weggehaald.
• Leiderschap wat mensen motiveert en stimuleert door zichtbaar te maken hoe mensen bijdragen aan zinvolle, voor de samenleving belangrijke taken.
• Leiderschap wat niet gebaseerd is op de gedachte dat de leider alles weet en
• ook niet uitgaat van een leider die de baas is maar leiderschap waardoor mensen, zich uitgedaagd voelen hun beste beentje voor te zetten.

Blogs en boeken
Over dat leiderschap hebben wij al veel blogs en boeken geschreven, in onze trainingen staat het ook centraal, daar hoef ik hier dus niet nog een keer over te schrijven. Ik vind het wel mooi om hier te kunnen schrijven over het resultaat van dat soort leiderschap. Volgens het programma veerkrachtige steden is het essentieel omdat in de nabije toekomst de samenleving steeds opnieuw met een nieuw soort crisis geconfronteerd zal worden. En het is de moeite waard daarop voorbereid te zijn.