Hoe verander jij het spel?

Er gebeurt veel op het toneel van de wereldpolitiek. Dat heeft veel relaties met leiderschap, leiders worden slachtoffer, komen in het zadel, vallen er weer af en allerlei bewegingen proberen hun gelijk te halen, vaak door de tegenstander te kleineren. Afgelopen vrijdag vond in Jakarta een immens grote demonstratie plaats. Het was bijzonder dat de demonstratie vredig verliep, geen confrontaties, geen vernielingen, geen slachtoffers en het was bijzonder dat de president met de demonstranten ging bidden in de regen

Er gebeurt veel
Er gebeurt veel op het toneel van de wereld politiek. In geen jaren heb ik met zoveel spanning de berichten gevolgd over de politieke ontwikkelingen in landen overal op aarde. Het Oekraïne referendum, Brexit, de verkiezingen in de VS, in Oostenrijk, het referendum in Italië. Overal lijken regeringen en hun leiders tegenover het volk of in elk geval een flink deel van dat volk te staan. Hoe groot dat deel is blijft trouwens vaak onduidelijk, evenals de vraag waar de tegenstemmers dan voor zijn. Het worden niet voor niets proteststemmen genoemd. En ook bijna overal zijn er mensen, die zich opwerpen als leiders van zo’n tegenbeweging of die de proteststemmen gebruiken om hun eigen beweging mee te versterken. Voor de gemiddelde burger wordt het er niet duidelijker op en om een duidelijker beeld te scheppen voor de burger wordt er vaak gekozen voor het aanscherpen van een tegenstelling.

Polarisatie
Het aanwakkeren van de polarisatie, dat zorgt ervoor dat je twee duidelijke kampen kunt onderscheiden. In zijn nieuwe boek Polarisatie benoemt Bart Brandsma de mensen, die zich inzetten voor polarisatie “de pushers”. Zij stimuleren de ontwikkeling van het wij-zij denken. Op een gegeven moment sluiten mensen zich dan maar bij gebrek aan beter bij één van de kampen aan. Niet dat ze nu zo krachtig overtuigd zijn van het “gelijk” van dat kamp, maar het is misschien wel beter dan het “gelijk” van het andere kamp. Tijdens mijn bezoek aan de VS de vorige week sprak ik een aantal Trump-stemmers, zij verontschuldigden zich bijna allemaal voor hun stem op Trump, maar zeiden dat ze niet anders konden want kiezen voor de andere kandidaat zou bestendiging van de status quo betekend hebben en dat wilden ze zeker niet. Ze waren het gekonkel, de achterkamertjes, de vriendjespolitiek en de corruptie zat. En of het nu beter werd, ja, dat wisten zij ook niet. Maar anders, ja, het zou anders worden.

Het grootste moslimland
In het grootste moslimland ter wereld, Indonesië, gebeurt er de laatste jaren ook van alles als het om de politiek gaat. Dat begon in 2012 toen de huidige president Jokowi uit het niets tot burgemeester van de hoofdstad Jakarta werd gekozen. Hij kwam niet uit de kringen die tot dan de touwtjes in handen hadden, hij had geen leger-achtergrond, zoals de meeste van zijn voorgangers en evenmin een lange loopbaan bij een politieke partij of beweging. Nee, hij was een meubelmaker uit een kleine stad op midden Java, waar hij vanaf 2005 burgemeester was geweest. In 2010 kreeg hij bij de verkiezingen daar 90% van de stemmen. In 2012 werd hij tot burgemeester van Jakarta gekozen. De tweede verrassing was zijn locoburgemeester, dat was een Chinees en een christen. Er was geen mens die voor mogelijk had gehouden dat iemand met die achtergrond locoburgemeester kon worden. Maar ze werden toch gekozen.

Voortvarend
En ze pakten het bestuur van de stad voortvarend op. Eindelijk werd er echt iets gedaan aan de overstromingen, de infrastructuur en de welig tierende corruptie. Dat leverde veel vijanden op binnen de gevestigde macht, die op zoek gingen naar manieren om van de beide heren af te komen. Hun makkelijkste object was de locoburgemeester. Die was van de verkeerde etnische achtergrond en was aanhanger van een minderheidsgodsdienst. De acties hadden echter geen effect. En toen Jokowi in 2014 tot president gekozen werd, werd de locoburgemeester Ahok, ook nog eens burgemeester van Jakarta. Hij ging door met zijn inmiddels in Indonesië bekende aanpak. Hij is recht voor zijn raap en dat is niet makkelijk voor mensen in Indonesië.

Raak
En begin oktober was het raak. Ahok citeerde in een toespraak uit de Koran en dat was koren op de molen van zijn tegenstanders, die hem nu beschuldigen van het beledigen van de Koran. Een geknipte en geplakte video werd verspreid als onderbouwing van de beschuldiging en begin november was er een grote demonstratie in Jakarta, georganiseerd door diverse, meestal politiek-religieus georiënteerde organisaties. De massale demonstratie liep uiteindelijk op kleine rellen uit. De demonstranten bleven ook na de demonstratie boos. Ze waren onder andere boos omdat ze niet met de president hadden kunnen praten. Er werd opgeroepen tot een nieuwe demonstratie.

Nog een demonstratie
Die demonstratie vond afgelopen vrijdag plaats. Vrijdag, de dag van het wekelijkse gebed voor mensen die de Islam aanhangen. De demonstratie werd aangekondigd als demonstratie met een supervredig karakter. Maar als je zag hoeveel mensen er op de been waren, dan had het gebeuren toch iets beangstigends. De demonstranten trokken naar het paleis van de president in het centrum van de stad, de schattingen lopen uiteen van een half miljoen tot ruim twee miljoen mensen. In het paleis waren de president, ministers, belangrijke adviseurs en hoge officieren verzameld. Heel vroeg in de ochtend waren er tien politieke tegenstanders van de president, die zich in de afgelopen weken openlijk tegen de regering gekeerd hadden, van hun bed gelicht en meegenomen naar een politiebureau. Rond het middaguur is het tijd voor het gebed, de demonstranten gingen dat doen op het plein voor het paleis. Ga je mee bidden En ineens zei de president tegen de vicepresident, ga je mee bidden op het plein bij het volk. Het was hem de dag ervoor ernstig ontraden vanwege de veiligheidsrisico’s en ook nu werd nog geprobeerd hem tegen te houden. Hij stapte echter het paleis uit, in de stromende regen, zijn vicepresident liep mee en ook enkele ministers volgden. De regen kwam met bakken uit de hemel en met alleen een paraplu als wapen voegde de president zich bij zijn volk om deel te nemen aan het vrijdag gebed. Ik merkte het onmiddellijk op Twitter en Whatsapp.

Enthousiast
Enthousiaste en verraste reacties. “Ik ben trots op mijn president” werd veel getwittert. De demonstratie eindigde zonder ongeregeldheden. En ’s avonds werden de opgepakte tegenstanders weer op vrije voeten gesteld. Ze worden nog wel beschuldigd van een poging de regering omver te werpen en er zal nog wel een rechtszaak volgen. Maar de president heeft het vertrouwen van veel mensen teruggewonnen door zich bij hen te voegen en met hen te bidden voor een goede toekomst voor het land en het volk. Hij is niet met ze in discussie gegaan, hij heeft niet tegengesproken, hij heeft met hen gebeden voor een betere toekomst. Hij is geen gevecht aangegaan met de demonstranten. Hij is uit de positie van tegenstander gestapt. Hij heeft ook het onderwerp veranderd en heeft een andere toon aangeslagen. Brandsma noemt dat de “Game Changers” als je iets tegen polarisatie wilt doen. Er is moed nodig om een spel te veranderen en Jokowi heeft die moed getoond, hoe verander jij het spel waar jij bij betrokken bent?