Gesprekken en lastige emoties

Voorbeeld
In deze blog wil ik wat verder ingaan op het omgaan met ‘lastige’ emoties in gesprekken. Leidinggevenden hebben daar vroeg of laat altijd mee te maken. Emoties duiken soms ook zomaar op in situaties, waarin je ze helemaal niet verwacht had. En juist dan als je er niet op rekende kunnen ze je veel last bezorgen.
Ik begin met een voorbeeld.  Toen zo’n twintig jaar geleden, mijn nieuwe vriendin, uit Indonesië afkomstig, bij ons kwam logeren, wilde ik mijn beste beentje voor zetten. Ik wilde laten zien dat in Nederland een man zich ook geëmancipeerd kan gedragen. Mijn vooronderstelling was dat mijn vriendin dat bijzonder op prijs zou stellen. Maar helaas het tegendeel bleek waar. Ze vond het helemaal niet leuk. Ik was teleurgesteld en daar werd ik chagrijnig van. Dat vond ze ook niet leuk. Het duurde even voor ik begreep wat er aan de hand was. Ik ontnam haar de mogelijkheid mij en mijn dochters te laten merken hoe belangrijk wij voor haar waren. Een Indonesische vrouw doet dat namelijk door voor iemand te koken. Ik ontnam haar die mogelijkheid en zo leidde een actie van mij, bedoeld om iets positiefs te doen tot negatieve emoties bij haar  en vervolgens ook bij mij. Het leidde tot irritaties over en weer en het zou gemakkelijk geëscaleerd zijn als we er niet over hadden kunnen praten.
Dezelfde feiten, dezelfde handeling, leidde bij verschillende mensen tot totaal verschillende emoties.

Interpretatie
Dit voorbeeld laat mooi zien dat een emotie altijd het gevolg is van de interpretatie van een waarneming. Het is niet de gebeurtenis die de emotie veroorzaakt maar de interpretatie van de gebeurtenis. Een emotie is het gevolg van een interpretatie van ontvangen signalen, waar betekenis aan gegeven wordt op basis van eerdere ervaringen.
Dat betekenis geven is veelal een onbewust proces. Het is gebeurt voor we er erg in hebben.
Fisher en Shapiro benoemen in hun boek ‘Beyond reason’de behoeften, waarvan het al dan niet vervuld worden een belangrijke trigger zijn voor het ontstaan en ontwikkelen van emoties
Een belangrijk deel van het boek van Fisher en Shapiro gaat erover hoe je ervoor kunt zorgen dat zowel je gesprekspartner als jijzelf in gesprekken positieve emoties kunnen ontwikkelen.

Negatieve emoties
De onderzoekers wijden echter ook een hoofdstuk aan wat te doen als negatieve emoties de overhand krijgen. Als je dat ontdekt is het belangrijk ervoor te zorgen dat die emoties weer hanteerbaar worden en niet met jou op de loop gaan. Ze doen een paar praktische handreikingen om emoties weer naar een veilig niveau terug te brengen.

Emotionele temperatuur
Zorg ervoor regelmatig je eigen emotionele temperatuur op te nemen. Let goed op of je emoties niet onbeheersbaar worden, in een risicogebied komen of nog gewoon hanteerbaar zijn.
Doe dat met jezelf maar ook met je gesprekspartner. Zorg dat je ook een beeld hebt van de emotionele temperatuur van je gesprekspartner(s), let goed op hun gedrag. Hoe zitten ze erbij, zijn ze stiller of luidruchtiger dan normaal. Kijken weg, gaan ze harder praten en ga zo maar door. Wat is er anders in hun gedrag. Probeer je in hun schoenen te verplaatsen en vraag je af hoe jij je in hun situatie zou voelen.

Noodplan
Het is ook erg belangrijk om een noodplan te hebben voor het geval je emotie toch te hoog oploopt. Zo n noodplan moet je van te voren bedenken en niet op het moment dat je ‘bloed kookt’. Zo’n plan is niet bedoeld om je emoties totaal kwijt te raken. Daar zijn ze te belangrijk voor. Ze zijn er niet voor niets en zijn signalen dat er zaken zijn waarover je je zorgen maakt, over belangrijke zaken die in de knel komen, over verborgen belemmeringen. Om die goed te kunnen onderzoeken moeten je emoties echter wel hanteerbaar zijn.
Fisher en Shapiro hebben de volgende suggesties voor zo’n noodplan.

Suggesties
– Tel langzaam terug van 10 naar 0
– Haal drie keer diep adem; in door je neus en uit door je mond
– Neem even pauze, bezoek het toilet of ga even iemand bellen (stap er even uit)
– Haal je een  mooie locatie voor de geest, een strand, een bos, een concert of zoiets
– Verander even van onderwerp
– Probeer aanvallende uitspraken te negeren
– Vraag jezelf af hoe belangrijk het eigenlijk voor je is.

Tot rust komen
Ook als je na zo’n gesprek waarin de emoties hoog opliepen iets anders gaat doen zorg er dan voor dat je echt tot rust komt wat dan kun je leren van je emoties. Je kunt bijvoorbeeld luisteren nar rustige muziek, je kunt ook even TV gaan kijken een boek lezen of een vriend of vriendin bellen. Een wandeling maken kan ook helpen. En wat heel belangrijk is, vergeef. Laat je haat of je wrok verdwijnen

De emoties van je gesprekspartner
Niet alleen het kalmeren van je eigen emoties is belangrijk. Het is ook belangrijk de emoties van je gesprekspartners te kunnen afzwakken. Om dat te doen is het belangrijk hun bezwaren serieus te nemen. Verdiep je erin  en laat merken dat je ze begrijpt. Probeer er ook de waarde van te zien en laat merken dat je oog heb voor die waarde. Je kunt tegen je partner zeggen dat je ziet dat ze ‘boos’of ‘teleurgesteld’zijn en dat je dat ook begrijpt. Dat is overigens iets totaal anders dan gelijk geven.

Aan de slag
Zodra we onze eigen emoties naar en hanteerbaar niveau teruggebracht hebben, kunnen we ermee aan de slag. Vraag je af wat de ‘trigger’was. Welke belangen of behoeften kwamen in de knel. En, als het om anderen gaat controleer dan je aannames, check die met je gesprekspartner.
In het voorbeeld waarmee ik dit stukje begon, kon ik bij mijn vriendin controleren of ze verdrietig was omdat ik haar de mogelijkheid ontnam, haar liefde voor ons zichtbaar te maken. Ik had dat ooit ergens gelezen en controleerde het zo. Toen dat bleek te kloppen werd onze communicatie een stuk gemakkelijker.

Wat wil je bereiken.

Emoties vertellen ons iets. Ze zijn een belangrijke motivatie om te handelen. Het is echter belangrijk om dat zo bewust mogelijk te doen en de emotie niet ongecontroleerd los te laten. Dat risico wordt groter als je een emotie negeert of zelfs ontkent. Daarmee verdwijnt de emotie niet maar wordt de druk verder opgebouwd en de kans is groot dat daardoor ongecontroleerd en heftig gedrag naar buiten komt.
Daarom is het belangrijk iets met je emoties te doen maar je daarbij wel bewust te zijn van wat je wilt bereiken. Volgens Fisher en Shapiro zijn er in het algemeen vier zaken die mensen willen bereiken als ze met heftige emoties geconfronteerd worden.

Teveel
Een reden kan zijn dat je ze gewoon kwijt wil omdat ze je teveel worden. Als je ze kwijt wilt omdat ze je teveel worden wees je er dan van bewust dat ongecontroleerd uiten meestal leidt tot het verergeren van een situatie. Escalatie ligt op de loer. Je gaat elkaar over en weer de schuld geven. Maar hoe moeilijk ook het is veel effectiever te proberen de ander te begrijpen  in plaats van te beschuldigen. Dat kan heel moeilijk zijn als je veel emotie hebt maar het is erg belangrijk het toch te proberen. Je moet er helemaal voor uitkijken dat het uitspreken van je emoties, die emoties niet versterkt.Hoe vaker je je ‘gelijk’ uitspreekt hoe meer je erin gaat geloven en hoe verder een oplossing uit het zicht verdwijnt. Zorg er bij het uiten van je emoties ook voor dat je er niet steeds nieuwe dingen bijhaalt. Blijf bij je punt.
Je kunt er ook voor kiezen je emoties te uiten naar een derde partij. Daar kleven echter ook risico’s aan. Die derde partij kan je makkelijk bevestigen in je negatieve emoties en dan kom je ook moeilijker tot een oplossing. Kies daarom voor een derde partij waarvan je weet dat hij of zij goed kan luisteren maar niet direct met jou de barricaden opklimt. Je kunt ook kiezen voor het schrijven van een brief aan de persoon, die ervoor zorgde dat je die emoties voelde. benoem in die brief ook opties om het gesprek weer op een constructieve manier voort te zetten. Verstuur die brief echter niet. Je kunt haar wel bespreken met een vertrouwd persoon. Je zult merken dat zo een weer beter met je emoties om kunt gaan.

Het effect op jou
Een reden kan zijn dat je anderen duidelijk wilt maken wat het effect is van hun gedrag op jou.
Als dat het geval is kan het helpen om de ander te vertellen welke behoeften bij jou in de knel komen en welke gevoelens dat bij je oproept. Denk hierbij ook aan geweldloze communicatie.

Beïnvloeden
Het kan zijn dat je anderen wilt beïnvloeden. Je kunt hierbij denken aan de ander laten schrikken door bijvoorbeeld weg te lopen of met je vuist op tafel te slaan of krachttermen te gebruiken. Soms acteren mensen deze emoties zelfs om de ander tot een ander standpunt te brengen. Fisher en Shapiro waarschuwen daarvoor. Speel geen toneel wees je ervan bewust dat vertrouwen essentieel is en dat ontmaskerd worden als een acteur dat vertrouwen voor altijd schaadt. Wees dus erg terughoudend in het op die manier inzetten van je emoties.

Relatie verbeteren
Het kan zijn dat je een relatie wilt verbeteren. Het kan zijn dat in de loop van de tijd contact met de ander steeds minder prettig wordt. In dat geval kan het helpen in de communicatie heel helder te zijn over je bedoeling. Dat voorkomt allerlei speculaties bij de ander. Je kunt ook de ander naar diens intentie vragen, zodat je niet hoeft te raden naar wat de ander bedoeld en emoties niet zonder reden hoog oplopen. Je kunt ook zeggen dat het je spijt als je merkt dat je gedrag de ander in de war brengt. Het is dan belangrijk je te realiseren dat het veel krachtiger is wanneer je een relatie legt met je eigen gedrag. Dus in plaats van: ’sorry dat je je gekwetst voelt’ liever: ‘sorry dat mijn actie of mijn woorden ervoor gezorgd hebben dat je je gekwetst voelt.
Leiderschap betekent om kunnen gaan met emoties, die van jezelf en die van anderen. Je eigen emoties kennen en kunnen hanteren helpen sterk bij het effectiever zijn in je leiderschap.
Hoe goed ken jij je emoties en de reden waarom ze zich presenteren?