Disfunctionele patronen

In communicatie tussen mensen kan er veel mis gaan, de gevolgen daarvan kunnen heel groot zijn. Als er eenmaal een disfunctioneel interactiepatroon ontstaan is valt het niet mee daaruit te komen. Bij de overgang van een bedrijf naar een jongere generatie zie je daar vaak de problemen ontstaan. Het is nuttig je daar bewust van te zijn en er in je interactie en je communicatie rekening mee te houden. Zo kun je ervoor zorgen dat er functionele patronen kunnen ontstaan.

Berisping
Het was een vroege najaarsmorgen, ik reed in het donker over de weg van Den Bosch in de richting Helmond. Het was ter hoogte van Veghel dat ik plotseling opschrok van de beltoon van mijn telefoon. Na mij gemeld te hebben en goedemorgen te hebben gezegd, vertelde de vrouwenstem aan de andere kant van de lijn mij de praktijkondersteuner van mijn huisarts te zijn. Waarom ik nog geen afspraak had gemaakt voor een controle van mijn bloeddruk. Ik voelde me heel klein worden. Het voelde net zoals een opdracht of een berisping van de badjuffrouw uit mijn jeugd. Of van de juffrouw van de lagere school, die mij op mijn kop gaf omdat ik zo slordig werkte.
Ja, waarom had ik nog geen afspraak met haar gemaakt? De laatste keer dat ik bij haar was en dat ze mijn bloeddruk had gemeten, was ze niet tevreden geweest. Mijn bloeddruk was weer te hoog. Ik moest maar aan de pillen, had ze gezegd. En zover was ik nog niet, maar een gesprek daarover was niet tot stand gekomen.
“Eerlijk gezegd, ik ben bang voor u” antwoordde ik en dat is de reden dat ik nog geen afspraak met u heb gemaakt. Ik wil nog niet aan de pillen, maar de manier waarop u tegen me praat maakt dat ik me heel klein voel en dat ik niet aan u kan ontkomen.Ook ditmaal ontstond er geen echt gesprek, ik beloofde dat ik snel zou bellen voor een afspraak, als ik bij mijn agenda kon. Het is er nooit van gekomen.

Transactionele analyse
Toen ik het er met een collega over had, die bezig was met de opzet van een training voor mensen werkzaam in een huisartsenpraktijk , hebben we mijn verhaal over dit telefoongesprek nog eens met video opgenomen zodat het materiaal in de training gebruikt kon worden.
In de reflectie erop brachten we het in verband met de theorie van de transactionele analyse, ontwikkeld door Eric Berne. Berne heeft veel onderzoek gedaan naar wat er gebeurt als mensen met elkaar de interactie aan gaan. Hij heeft daarvoor een model ontwikkeld waarbij elk mens zich in drie posities kan bevinden. De kind-positie, de volwassene-positie en de ouder-positie. De wijze waarop de praktijkondersteuner mij aansprak bracht mij in mijn kind-positie. Het voelde niet prettig om in die kind-positie te zijn. En door mijn gevoelens ter sprake te brengen probeerde ik in de volwassene-positie terecht te komen. Ik kon dat doen omdat ik herkende en mij ervan bewust was, van wat er gebeurde.

Volwassen positie
Volgens Berne is interactie tussen twee mensen in de volwassene-positie functioneel, interactie tussen de kind-positie bij de een en de ouder-positie bij de ander noemt Berne disfunctioneel. Toch is dat een interactiepatroon dat je erg vaak tegenkomt. Ook in organisaties kom je die disfunctionele interactiepatronen tegen. Een algemeen directeur, bij wie de resultaten van een medewerkers betrokkenheidsonderzoek wat tegenvallen en zegt dat het hem tegenvalt dat ze niet herkennen wat hij allemaal voor ze gedaan heeft, gaat in de ouder-positie zitten en nodigt zijn medewerkers daarmee uit de kind-positie in te nemen. Wat dan vaak ook gebeurt. Of medewerkers, die te pas  en te onpas komen vragen hoe iets moet en of het zo goed is, zij bevinden zich in de kind-positie.. Het zijn interacties vanuit de kind-positie waarmee een leidinggevende wordt uitgenodigd om vanuit de ouder-positie te reageren.

Coachend leidinggeven
Als je op een coachende manier wilt gaan leiding geven dan is het belangrijk in je interactie zowel bij jezelf als bij de ander de volwassene-positie als uitgangspunt te nemen. Bij de volwassene-positie hoort vragen stellen, hoe, wie, welke, wanneer. Het gaat om informatie verzamelen. Je maakt oogcontact met de ander, je stem is rustig, niet boos of geïrriteerd en je luistert aandachtig naar wat de ander zegt. Op die manier kun je een ervoor zorgen dat er een functioneel patroon in de interactie ontstaat en dat leidt tot betere samenwerking en betere resultaten.
Ik lag niet lang na het telefoongesprek met de praktijkondersteuner in het ziekenhuis. En ik slik nu alweer een hele tijd pillen en ze helpen ook nog. Mijn bloeddruk is nu uitstekend. Ik vertel dit niet om de praktijkondersteuner de schuld te geven( dan zou ik opnieuw vanuit de kind-positie reageren), maar ik vertel het om te laten zien waar disfunctionele patronen toe kunnen leiden. In onze training Excellent leiderschap leer je er bewust en effectief mee omgaan.