Crisis: kans of bedreiging

Samen gaan zitten somberen schiet niet op. Samen energie genereren wel.

In onze maatschappij heeft het woord crisis een negatieve betekenis gekregen. We associëren dat al snel met ellende, rampspoed, problemen, kortom: kommer en kwel.
In het Chinees is er geen woord voor cisis. In die taal wordt het aangeduid met twee karakters die het beschrijven als “gevaar” en “kans” of “keerpunt”. De oorsprong van ons woord crisis ligt in het Grieks: krinomai, wat onder andere de betekenis heeft van onderscheiden, oordelen, beslissen. Onderscheiden: meer mogelijkheden zien, feiten en aannames kunnen scheiden. Oordelen: kunnen evalueren, betekenis toekennen, waarschijnlijkheden en haalbaarheden inschatten. En beslissen: zelf kiezen, niet afwachten, een toekomstperspectief gaan realiseren. In de Griekse oorsprong ontbreekt de negatieve connotatie.

Defensieve houding
Op onze klantendag kwam dit aan de orde. Velen hebben de neiging om in geval van crisis een defensieve houding aan te nemen, te gaan denken in beperkingen, te komen tot kostenbesparingen, te streven naar het vermijden van iets. Een deelnemer sprak de vrees uit dat de organisatie zou worden opgesplitst. En keek vervolgens vreemd op bij de vraag: “en wat zou daar het voordeel van kunnen zijn?” Ervaring uit het verleden –de crisis duurt inmiddels al een aantal jaren- versterken soms nog het negatief gekleurde beeld. Dan wordt het leidinggeven vanuit een roeiboot: je komt wel vooruit maar je bent vooral bezig met achteruit kijken. Ontwikkelingen à la buurtzorg – en zo zijn  er  nog veel meer soortgelijke ontwikkelingen en initiatieven – worden dan al snel als een bedreiging van de “gevestigde orde” gezien. Zoals een deelnemer opmerkte: “Als het buurtzorgconcept 80.000,- kost en de reguliere zorg 800.000,- is ook voor de overheid de keuze snel gemaakt”.

Voorbij de bocht kijken
Het is de kunst om van perspectief te wisselen. Om de roeiboot in te ruilen voor een kano. Dan kijk je vooruit, ben je met je aandacht gericht op waar je naar toe wilt. Een deelnemer met enige ervaring in kanovaren gaf aan dat dit beter gaat als je van je verleden wel hebt geleerd. En een motorrijder in het gezelschap stelde dat dit veel veiliger wordt, en leuker, als je echt vooruit durft te kijken, voorbij de bocht. De kans op uit de bocht vliegen en een val is dan veel kleiner.
Als leidinggevende heb je hier werk te verzetten. Uiteraard werd genoemd dat medewerkers last hadden van de crisis: harder werken, inleveren van beloning en verlies aan motivatie. Een van de deelnemers gaf eerlijk toe dat de afstand tot de medewerkers als gevolg daarvan was toegenomen. 

Het verschil maken
Terwijl het juist zo belangrijk is om er samen de schouders onder te zetten. Daarvoor is dialoog nodig, voortdurend communiceren. Over visie: waar gaan we naar toe, wat kunnen we realiseren. Over wat de medewerkers aan mogelijkheden zien, over wat de passie in je werk weer terugbrengt als tegenwicht tegen de omstandigheden, over wat medewerkers zelf kunnen doen.  Een medewerker die beseft dat zijn bijdrage er toe doet is gemotiveerder dan een medewerker die werkt vanuit het idee dat het toch niets uitmaakt.
Dat verschil maken geldt ook voor de markt. Organisaties richten de blik nogal eens naar binnen als het moeilijk gaat, zo bleek. Reorganisaties, kostenbesparing, efficiencyverhoging zij  dan aan de orde van de dag. Het succes van het concept van buurtzorg zit het nu juist in het richten van de blik naar buiten, naar de markt, de klant. Wat wil die, waar heeft die echt behoefte aan. Daar adequaat inspelen is een sleutel tot succes. En wie kennen de klant beter dan de medewerkers die contact met hen hebben?

Energie genereren
Een beetje samen gaan zitten somberen over hoe moeilijk het wel niet is schiet niet echt op. Dat wordt een neerwaartse spiraal. Samen onderzoeken wat een aantrekkelijke toekomst is, dit concreet invullen, onderzoeken wie wat en hoe daaraan kan bijdragen en daar afspraken over maken genereert energie. Dat vraag om goed naar elkaar luisteren, openstaand voor ideeën doorvragen. Dan haal je het beste uit je mensen, dat is goed voor hun motivatie en het is goed voor de organisatie die zich dan richt op de kansen die crisis biedt in plaats van op de problemen die het veroorzaakt.
Het was een mooie conclusie in deze workshop op onze klantendag.