Als bepaald gedrag belemmerend wordt

In het Hindoeïsme staan drie hoofd goden centraal: Vishnu de onderhouder, Brahma de schepper, en Shiva de vernietiger. Professor Govindarajan ziet er een mooie metafoor in voor z’n drie dozen-theorie.

Prambanan
Al  bijna veertig jaar bezoek ik zo nu en dan de Prambanan, een schitterend tempelcomplex ongeveer 18 kilometer van de stad Yogyakarta op Midden Java. Ongeveer 50 km ten westen van deze tempel ligt de Borobudur, een belangrijk boeddhistisch heiligdom.  Op het tempelcomplex van de Prambanan staan heel veel tempeltjes en te midden van die tempeltjes staan drie hoofdtempels, één gewijd aan de god Vishnu, één aan de god Shiva en één aan de god Brahma. Dat zijn in het Hindoe-geloof de drie hoofdgoden. Er is iets wat ik nooit zo goed begrepen heb met die drie goden, hun betekenissen zijn zo tegengesteld aan elkaar. Vishnu wordt de onderhouder genoemd. Vishnu zorgt ervoor dat de zaken goed gaan in het leven. De grootste tempel is voor Vishnu. De andere twee hoofdtempels zijn iets kleiner, de ene is voor Shiva en Shiva is de god die vernietigt. Dat heb ik altijd vreemd gevonden, een god die vernietigt. En dan is er nog de tempel voor Brahma en dat is de god, die schept. In het Hindoe-geloof horen deze drie goden bij elkaar, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Drie hoofdgoden
De Prambanan tempel met z’n drie hoofdgoden en mijn worsteling dat goed te begrijpen werd weer actueel toen ik las hoe professor Govindarajan het verband legt tussen zijn drie dozen-theorie en de drie hoofdgoden uit het Hindoe-geloof. De eerste doos, waarbij de bestaande business centraal staat, waarbij het gaat om het beste eruit te halen, koppelt hij aan Vishnu en hij legt ook een relatie met de echtgenote van Vishnu, Lakshmi. Lakshmi is de godin van rijkdom, vruchtbaarheid en weelde. Het is niet moeilijk om hier een verwijzing te zien naar aandeelhouders. De derde doos, die van de nieuwe toekomstige business en de innovatie, verbindt Govindarajan met Brahma, de god van de schepping en ook hier is er ook weer sprake van een opvallend mooie parallel met diens echtgenote Saraswathi, zij is de godin van de creativiteit en van de kunst. De vijfde dag van de lente wordt wel ter ere van haar speciaal gevierd. Ook deze parallel is niet moeilijk te herkennen.En dan tenslotte de god van de vernietiging, Shiva. Zijn partner is de godin Parvathi. Parvathi is een krachtpatser, ze verschijnt ook wel als Durga en vernietigt in die rol de tegenstanders van de goden.

Shiva
Het is met name Shiva, die god van de vernietiging en het werk wat in de tweede dood moet gebeuren, waarover ik het in de rest van deze blog wil hebben. We kennen allemaal het verschijnsel dat uit wat dood gegaan is nieuw leven ontstaat. Zeker nu de lente weer begonnen is zie je overal het dode hout weer uitlopen. En zo heb ik ook altijd over Shiva gedacht. De god, die zorgt dat het oude verdwijnt zodat Brahma weer nieuw leven kan scheppen. Maar dan is de metafoor er één met organisaties  die ineen storten. En uit de puinhopen van wat ooit was ontstaat weer nieuwe bedrijvigheid. Maar wat gebeurt er als je geen strategie hebt of als je de verkeerde strategie volgt als onderneming. Dan krijg je wat er met V&D gebeurde, of met Nokia, daar hebben  Shiva en Parvathi  grondig huis gehouden.

Het kan anders
Maar het kan ook anders, of liever gezegd het moet anders, zegt Govindarajan. In de tweede doos is het noodzakelijk om op selectieve wijze afscheid te nemen van zaken uit het verleden. Het is als het vruchtbomen snoeien voor ze weer gaan uitlopen. De kunst is zorgvuldig en selectief te snoeien, niet zomaar wat knippen of maaien. In veel organisaties wordt daar niets aan gedaan. Daar heeft de board alleen maar aandacht voor de eerste doos of voor de derde doos, maar de tweede doos en de daarin uitgevoerde activiteiten en processen, worden gelaten voor wat ze zijn.

Systeem 1 denken
Het door Kahneman als systeem 1 denken zit ons vaak in de weg en wij zijn ons daar onvoldoende bewust van. En je wordt je er allen bewust van als je erop gewezen wordt. In het proces van selectief afscheid nemen van niet productief systeem 1 denken is veel management aandacht belangrijk. Er zijn een aantal mogelijkheden. Namelijk mensen inhuren die het niet passende systeem 1 denken nog niet ontwikkeld hebben. En de mensen met het niet langer gewenste systeem 1 daar laten werken waar dat denken nog wel past in de organisatie. Of actief aan het werk met de mensen, die het niet langer passende systeem 1 denken vertonen en samen met hen daar afscheid van nemen en nieuw gedrag daarvoor in de plaats aanleren.

Kleine stapjes
Govindarajan suggereert om dat in veel kleine stapjes te doen. Het betekent wel dat je er als management op tijd aan moet beginnen en dat je moet volhouden. Het is belangrijk om het nieuwe toekomstbeeld te steeds weet scherp voor de geest te krijgen door erover te praten, om vragen aan mensen te stellen zodat ze zich bewust worden van het gewenste denken en om mensen aan te spreken op dat gedrag. Govindarajan vergelijkt het met jet lopen van een marathon, waarbij lopers het hele traject ook graag in stukken opdelen. Het is van essentieel belang om zo niet alleen met de activiteiten in doos 1 en doos 2 bezig te zijn maar om ook veel aandacht te besteden aan wat er moet gebeuren in doos 2. De board heeft daar een strategie voor nodig en dat is een andere dan een strategie alleen gericht op omzet en rendement, dat is de strategie die past bij doos 1. Govindarajan beschrijft in een HBR artikel de board van  Infosys erin slaagde om aan zo’n strategie vorm te geven en wat dat voor de organisatie betekent en betekende. Hoe doe jij dat in jouw bedrijf?
Dit onderwerp komt ook aan de orde in onze trainingen Coachend Leiderschap en Excellent Leiderschap. Van beide trainingen begint binnenkort weer een nieuwe editie. Misschien ken je iemand voor wie deze trainingen interessant kunnen zijn. Voor meer informatie en aanvangsdata kun je terecht op onze website https://www.excellentleiderschap.nl/opleiding-en-training/